Sau ngày giải phóng 1/5/1972, quân và dân đất lửa Quảng Trị bắt tay ngay vào công cuộc kiến thiết, dựng xây lại đất nước. Giữa ngổn ngang bom đạn, lổn nhổn những hố bom, những cánh rừng khô cháy vì khói lửa chiến tranh; một sự kiện đặc biệt quan trọng với Nhân dân Việt Nam và Quảng Trị, chính là lãnh tụ Cuba Fidel Castro ghé thăm ngày 14,15/9/1973. Chuyến thăm của nhà lãnh đạo Cuba, là nguồn động viên tinh thần to lớn, tiếp thêm ý chí, sức mạnh cho quân và dân Quảng Trị cùng cả nước trong cuộc đấu tranh giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Giữa miền đất nắng gió Quảng Trị, lời phát biểu của nhà Lãnh tụ cách mạng Cuba kiệt xuất Fidel Castro dường như vẫn còn vang vọng: “Đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Cuba đến miền Nam Việt Nam vào một ngày đẹp trời. Ánh mặt trời chói lọi ở phương Đông chiếu sáng núi đồi, đồng ruộng. Ánh nắng ban mai làm cho tôi nghĩ đến tương lai Việt Nam cũng đẹp và rạng rỡ như ngày hôm nay”.

Sau chuyến thăm vùng giải phóng Quảng Trị, Chủ tịch Cuba Fidel Castro đã gửi một số thiết bị máy thi công trị giá khoảng 6 triệu USD và cử 73 chuyên gia Cuba sang giúp Việt Nam.

Fidel Castro đã đi xa, nhưng hình bóng của ông vẫn sống mãi trong lòng người Quảng Trị. Cho mãi đến sau này, tình cảm chân thành của Nhân dân Cuba dành cho miền đất lửa này, vẫn luôn nồng ấm thông qua những công trình kinh tế, dân sinh còn mãi muôn đời…

Bây giờ, đi trên đường 9 hướng từ Đông Hà trên hành trình xuyên Á, khi thị trấn Đakrông nhỏ nhắn lùi lại phía sau, chạm vào điểm khởi đầu của Quốc lộ 14A tại Km50, phía tay phải, sẽ là điểm trung tâm của Khu di tích - danh thắng Đakrông; bên trái là chiếc cầu treo Đakrông mềm mại vắt ngang. Trong những năm 1972 - 1975, tại địa điểm này, đã hiện diện một chiếc cầu treo bằng sắt nối Quốc lộ 9 với Quốc lộ 14A, khơi thông tuyến vận tải quan trọng từ Quảng Trị đi A Lưới (Thừa Thiên - Huế) và đi tiếp vào Tây Nguyên, chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. 

Sau ngày thống nhất, một chiếc cầu treo hiện đại dài 100m, rộng 6m thay thế cho cầu sắt cũ đã được nước bạn Cuba giúp đỡ dựng nên. Do thời gian sử dụng quá hạn, cầu bị hỏng nặng vào năm 1999. Một lần nữa, được sự quan tâm của Trung ương và nước bạn Cuba, cầu treo Đakrông mới đã được xây dựng lại khá quy mô, trở thành một trong những biểu tượng đặc trưng của huyện miền núi Đakrông.

Ngay nơi địa điểm mà chúng tôi có dịp đi ngang qua trong chuyến công tác mới đây, cầu treo Bến Tắt cũng in đậm dấu ấn của những người bạn Cuba. Cầu treo Bến Tắt được xây dựng vào năm 1973, bắc qua thượng nguồn sông Bến Hải, có chiều dài 150m, rộng 6m với 8 sợi dây cáp treo 2 bên. Đây là chiếc cầu treo đầu tiên và duy nhất do các kỹ sư Cuba thiết kế, xây dựng trên tuyến đường vận tải Hồ Chí Minh huyền thoại.

Cũng trên cung đường Hồ Chí Minh, với hơn 80km từ Nam cầu Đá Mài (Quảng Bình) đến cầu treo Bến Tắt (Quảng Trị); Công ty liên doanh xây dựng Việt Nam - Cuba với những kĩ sư tâm huyết trách nhiệm từ nước bạn, như ông Felipe Perez Piaz đã nỗ lực khắc phục khó khăn rút ngắn thời gian thi công, kịp đưa con đường vào thông xe kỹ thuật vào dịp kỷ niệm sinh nhật Bác 19/5/2003.

Được biết, việc xây dựng cung đường 80km này, chính là ý tưởng lớn của Chủ tịch nước Cộng hòa XHCN Việt Nam Trần Đức Lương sang thăm Cuba vào năm 2000. Ý tưởng đó, là sử dụng năng lực làm chủ công nghệ, kinh nghiệm quản lý, thi công, sự nhiệt tình, tâm huyết của chuyên gia Cuba để làm công tác tư vấn, giám sát toàn bộ công trình xây dựng đường Hồ Chí Minh nhằm đạt chất lượng cao nhất và hiệu quả kinh tế lớn nhất. 

Công trình này đã được giao cho Công ty liên doanh xây dựng Việt Nam - Cuba xây dựng. Với sự giúp đỡ to lớn của những người anh em Cuba, lần đầu tiên trên tuyến đường mòn len lỏi giữa những cánh rừng già Trường Sơn nơi miền Tây Quảng Trị đã được trải nhựa 6 km, nối gần lại huyện Cam Lộ, nơi đặt trụ sở Khu Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Xuôi về phía biển, công trình xây dựng đảo Cồn Cỏ cũng đã ghi dấu ấn của những người bạn Cuba anh hùng. Trong rất nhiều chuyên gia được cử sang, ông Abelardo Pérez Ayllón, chuyên viên cao cấp của Viện Quy hoạch Cuba đã có những ý tưởng sáng tạo trong quy hoạch lại đảo Cồn Cỏ. 

Trước hết là hạn chế sự tác động của con người vào thiên nhiên, nhất là thảm thực vật, rừng và biển; mặt khác, quá trình phát triển du lịch phải gắn liền với việc bảo tồn và tôn vinh những giá trị lịch sử của đảo. Những công trình xây dựng trên đảo, phải có chiều cao hợp lý và dựa vào vị trí, địa hình để xây dựng nhằm khai thác hết lợi thế và vẻ đẹp của đảo.

Và thật cảm động, nơi đảo xa Cồn Cỏ, có một bãi cát vàng tuyệt đẹp mang tên bãi Hirôn. Địa danh ấy đã gợi nhắc một sự kiện lịch sử vang dội của đất nước Cuba. Đó là ngày 19/4/1961, dưới sự lãnh đạo của Tổng tư lệnh Fidel Castro, Nhân dân Cuba đã lập nên chiến công sau 72 giờ chiến đấu tại bãi biển Hirôn, tiêu diệt và bắt sống 1.500 tên lính đánh thuê do Mỹ trang bị và huấn luyện.

Tôi rất đỗi ngạc nhiên khi ngay giữa TP. Đông Hà có một công viên mang tên Fidel. Hỏi ra mới hay, đó là công trình tri ân với nhà lãnh tụ kiệt xuất của Cuba. 

Nguyên nhân cái tên được chúng tôi tìm hiểu rằng: Những tháng ngày xây dựng công viên, lãnh tụ Cuba Fidel Castro qua đời. Để thể hiện tình cảm với vị lãnh tụ nước ngoài đầu tiên đến thăm Quảng Trị sau ngày giải phóng, đồng thời nhằm tăng cường mối quan hệ hữu nghị Việt Nam – Cuba, tỉnh Quảng Trị có nguyện vọng và báo cáo xin ý kiến Ban Bí thư Trung ương Đảng cho phép lấy tên Chủ tịch Fidel Castro để đặt tên cho công viên mà Quảng Trị đang xây dựng. 

Nguyện vọng của tỉnh đã được Ban Bí thư Trung ương Đảng đồng ý. Công viên Fidel giờ là nơi đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí của người dân, góp phần hoàn thiện không gian đô thị cho thành phố Đông Hà, quảng bá hình ảnh của tỉnh đối với khách du lịch khi đến với Quảng Trị…

Chỉ bấy nhiêu thôi và chẳng phải nói nhiều, cũng đủ để thấu hết những tình cảm nồng ấm từ những người bạn Cuba xa xôi. Những cây cầu, hòn đảo, con đường… chính là những công trình còn mãi với thời gian; góp thêm để Quảng Trị hồi sinh sau chiến tranh, nhưng đáng trân quý hơn chính là tình cảm vững bền giữa hai đất nước, hai dân tộc sẽ chẳng có gì thay thế và không thể phai mờ.