Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (Đoàn ĐBQH Tỉnh Lào Cai) chỉ ra thực trạng hiện nay dù tỷ lệ lao động qua đào tạo cả nước đạt 29%, nhưng ở vùng đồng bào DTTS chỉ dao động từ 12 - 15%, cùng tỷ lệ bỏ học cao ở các khóa ngắn hạn. Nguyên nhân chủ yếu không phải là người học không có khả năng, mà là không kham nổi chi phí sinh hoạt, nhà ở và việc thực tập tại doanh nghiệp gần như không có lương, hoặc chỉ nhận vài trăm nghìn đồng/tháng.

Từ đó thực trạng đó, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh kiến ​​nghị bổ sung hoàn thiện chính sách theo hướng mạnh hơn và sát thực tế hơn.

Cụ thể, về miễn học phí, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề nghị mở rộng đối tượng miễn học phí sang cả người Kinh sinh sống tại các khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo hoặc hộ mới thoát nghèo trong vòng 3 năm đầu. Ưu tiên nhóm đào tạo nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực quan trọng như chế biến, chế tạo, vi mạch, bán dẫn, sinh học, vật liệu mới.

Về chế độ thực thi lương, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh đề xuất làm rõ doanh nghiệp tiếp tục nhận học viên thực tập phải trả mức tối thiểu ở mức 50% đến mức tối thiểu 70% cho những vị trí tương thích, thay vào đó phải trả theo sự đồng ý. Đại biểu cũng đề xuất Nhà nước hỗ trợ một phần tiền lương trong 1 năm hợp tác.

Về hỗ trợ cấp xã hội và nội địa, đại biểu đề xuất nâng cao trợ cấp xã hội, vốn rất thấp (chỉ 100.000 - 140.000 đồng). Đặc biệt, kiến ​​nghị Chính phủ ưu tiên bố trí vốn để xây dựng ký túc xá tại các trường nghề trọng điểm ở vùng đồng bào DTTS và miền núi trong giai đoạn 2026 - 2030.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung chính sách học bổng cho học sinh, sinh viên đạt giải thi tay nghề quốc gia, lấy từ nguồn xã hội hóa, Quỹ phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp.

Về vai trò doanh nghiệp, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh cũng chỉ ra điều không mong muốn liên quan đến tiêu chuẩn giáo dục và nghề dạy học. Theo quy định hiện hành, chuyên gia, kỹ thuật viên tại doanh nghiệp dù có kinh nghiệm lâu năm, tay nghề cao nhưng bị ràng buộc bởi yêu cầu cấp độ, chứng chỉ sư phạm nghề, dẫn đến khó khăn trong công việc tham gia hướng dẫn thực hành. Đại biểu đề nghị cơ sở xây dựng tiêu chuẩn riêng, công cụ hỗ trợ đội ngũ nhà giáo dục doanh nghiệp cử tham gia đào tạo, theo hướng lược lược bỏ các chứng chỉ không cần thiết, chỉ yêu cầu bảo đảm năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và kinh nghiệm thực tiễn.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh cần quy định thành phần Hội đồng khoa học của nhà trường phải có chuyên gia độc lập từ doanh nghiệp, Hiệp hội ngành nghề, không nhận lương từ cơ sở giáo dục. Hội đồng này phải phối hợp với doanh nghiệp để xây dựng bản đồ kỹ năng và tích hợp ít nhất 40% lượng thực thi tại doanh nghiệp. Đồng thời, cần bổ sung một điều về Quỹ đào tạo phát triển nguồn nhân lực doanh nghiệp (nguồn xã hội hóa, trích lập từ doanh nghiệp) để thúc đẩy đào tạo lại và nâng cao năng lực lao động.