Khai thác tiềm năng biên giới - mở rộng cơ hội thương mại

Trước đây, hoạt động giao thương của người dân vùng biên chủ yếu diễn ra ở các chợ phiên, mang tính nhỏ lẻ, hàng hóa chủ yếu là nông sản và hàng tiêu dùng thiết yếu. Nay, cùng với chủ trương mở cửa và hội nhập, Lai Châu đã từng bước hình thành mạng lưới doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu quy mô lớn, tập trung tại Khu kinh tế Cửa khẩu Ma Lù Thàng, xã Phong Thổ - trung tâm thương mại biên giới quan trọng của tỉnh.

Theo thống kê của Sở Công Thương tỉnh Lai Châu, giai đoạn 2021 - 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua Khu kinh tế cửa khẩu Ma Lù Thàng ước đạt trên 163 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt 63 triệu USD, nhập khẩu khoảng 100 triệu USD. 

Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt hơn 210 tỷ đồng, bao gồm các khoản thuế xuất nhập khẩu, phí và lệ phí. Các mặt hàng chủ yếu xuất khẩu là chuối, sắn lát khô, tinh bột sắn, khoáng sản và hàng tiêu dùng. Nhập khẩu chủ yếu là vật liệu xây dựng, hàng điện tử, phân bón, máy móc, linh kiện phục vụ sản xuất.

Nhờ hoạt động biên mậu phát triển, nhiều hộ dân vùng biên có thêm sinh kế ổn định. Anh Lỳ A Phương, người dân bản Huổi Luông 2, xã Phong Thổ chia sẻ: “Trước kia, nhà tôi chỉ trông vào mấy sào ngô, sắn, thu nhập chẳng đáng bao nhiêu. Được Nhà nước hỗ trợ vay vốn, tôi chuyển sang trồng chuối và nuôi trâu bò. Chuối giờ được thương lái thu mua xuất khẩu qua cửa khẩu, đời sống khá lên nhiều”.

Câu chuyện của anh Phương cho thấy, kinh tế cửa khẩu không chỉ thúc đẩy giao thương mà còn lan tỏa lợi ích đến từng hộ dân, giúp chuyển dịch cơ cấu sản xuất, nâng cao thu nhập và góp phần giảm nghèo bền vững.

Nhằm phát huy lợi thế địa lý, Lai Châu đã và đang tập trung nguồn lực cho công tác quy hoạch, trong đó trọng tâm là Quy hoạch Khu kinh tế cửa khẩu Ma Lù Thàng đến năm 2045 và quy hoạch phân khu công nghiệp Mường So. Các quy hoạch được định hướng đồng bộ, hiện đại, gắn kết giữa thương mại, dịch vụ, logistics, công nghiệp chế biến và phát triển đô thị biên giới. 

Theo đó, ngày 19/6/2025, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1185/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế Cửa khẩu Ma Lù Thàng, tỉnh Lai Châu đến năm 2045. Quy mô lập quy hoạch có diện tích khoảng 26.669ha (thuộc địa bàn xã Phong Thổ) với mục tiêu phát triển mạnh kinh tế cửa khẩu biên mậu với thị trường lớn Trung Quốc. Tập trung phát triển khu vực cửa khẩu trở thành trung tâm thương mại, dịch vụ, thương mại - du lịch động lực của toàn vùng.

Đến nay, Khu kinh tế cửa khẩu Ma Lù Thàng đã thu hút 49 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký trên 6.800 tỷ đồng, tập trung ở các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, chế biến nông sản, thủy điện và công nghiệp phụ trợ. Nhiều công trình trọng điểm như kho ngoại quan, trung tâm logistics, đường giao thông kết nối cửa khẩu, bến bãi hàng hóa đang được đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất nhập khẩu.

Nhờ đó, khu vực cửa khẩu đã tạo việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động, nâng thu nhập bình quân lên khoảng 45 triệu đồng/người/năm. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của việc gắn quy hoạch phát triển hạ tầng, với thu hút đầu tư và phát triển sản xuất - thương mại biên mậu.

Đẩy mạnh hợp tác quốc tế - hướng tới cửa khẩu phồn vinh

Xác định đối ngoại là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế biên giới, tỉnh Lai Châu đã chủ động mở rộng quan hệ hợp tác với các địa phương giáp biên của Trung Quốc. Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Lai Châu và chính quyền huyện Kim Bình, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc đã ký Bản ghi nhớ hợp tác, thống nhất phối hợp quản lý cửa khẩu, tạo thuận lợi cho thông quan hàng hóa, xây dựng cơ chế trao đổi thường xuyên và xử lý kịp thời các vướng mắc phát sinh.

 Hai Bên hướng tới mục tiêu xây dựng cặp cửa khẩu Ma Lù Thàng - Kim Thủy Hà trở thành cửa khẩu phồn vinh, hiện đại, điểm kết nối giao thương giữa Việt Nam và Trung Quốc, đồng thời mở rộng ra các tuyến thương mại khu vực ASEAN.

Hiện nay, tỉnh đang chỉ đạo Ban Quản lý Khu kinh tế phối hợp với Sở Ngoại vụ chuẩn bị các nội dung hợp tác với Ban Quản lý Khu công nghiệp Cá Cựu (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc) nhằm thiết lập cơ chế hợp tác thường xuyên, tập trung phát triển và sử dụng tài nguyên khoáng sản, thúc đẩy đầu tư, dịch vụ doanh nghiệp, mở rộng thị trường và hợp tác công nghiệp xuyên biên giới. Có cơ chế trao đổi, liên lạc chặt chẽ, lâu dài, tạo động lực mới cho phát triển kinh tế biên mậu giữa hai bên...

Theo ông Vũ Huy Hòa, Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Lai Châu, mục tiêu trong giai đoạn tới là xây dựng Cửa khẩu Ma Lù Thàng trở thành khu kinh tế năng động, hiệu quả, có tầm khu vực, là cực tăng trưởng quan trọng của vành đai kinh tế biên giới phía Bắc. 

Để đạt mục tiêu này, tỉnh tập trung hoàn thiện hạ tầng kết nối, đặc biệt là cầu đường bộ đa năng Ma Lù Thàng - Kim Thủy Hà, tuyến giao thông kết nối cao tốc Nội Bài - Lào Cai, đồng thời hình thành khu công nghiệp - dịch vụ Mường So, trung tâm logistics và kho ngoại quan phục vụ xuất nhập khẩu.

Bên cạnh đó, tỉnh chú trọng cải thiện môi trường đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động trong khu kinh tế. Đồng thời, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tổ chức các hội nghị kết nối cung - cầu, giới thiệu sản phẩm địa phương, quảng bá tiềm năng du lịch, dịch vụ biên giới.

Kinh tế cửa khẩu phát triển không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn có ý nghĩa chính trị, quốc phòng và đối ngoại sâu sắc. Hoạt động thương mại sôi động góp phần giữ vững an ninh biên giới, xây dựng vùng biên giàu mạnh, ổn định, trở thành “phên dậu vững chắc” của Tổ quốc. 

Với quyết tâm cao của toàn Đảng bộ, sự chỉ đạo sát sao của Trung ương và tinh thần đoàn kết của nhân dân các dân tộc, Lai Châu đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế biên giới năng động, hiện đại, mở rộng cánh cửa hội nhập, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, xanh và bền vững trong giai đoạn mới.