Với đồng bào Ba Na, nhà rông không chỉ là "linh hồn" của làng, mà còn là nơi họp làng, truyền dạy con cháu đánh cồng chiêng, các giá trị văn hóa truyền thống và những câu chuyện đời thường, kinh nghiệm sống; là nơi con trai con gái làng Kon Băh và các làng khác gặp gỡ, hoạt động thể thao mỗi ngày. Vì thế, dưới mái nhà rông sừng sững ấy, đã trở thành nơi gắn kết cộng đồng Ba Na ở vùng đất Ia Khươl.

Già làng Hyưuh kể lại: “Vào tháng 8/2024, nhà rông của làng bất ngờ bị ngọn lửa thiêu rụi. Do mái nhà rông làm bằng chất liệu nứa, gỗ, cỏ tranh xếp lớp dày, cao, cộng hưởng gió lớn, nên bùng phát dữ dội, đã làm toàn bộ kết cấu của nhà rông bị sụp đổ, vật dụng bị hư hỏng nặng nề. Bà con ai cũng buồn, tiếc nuối mái nhà chung của làng. Sau nhiều lần họp làng, ai cũng mong muốn phải làm nhà mới và quyết tâm dựng lại nhà rông của làng”...

Thế là ngày 20/6/2025, dân làng bắt tay vào hồi sinh nhà rông. Ngày nối ngày, làng Kon Băh luôn nhộn nhịp không khí lao động. Sáng sớm, phụ nữ lên núi cắt cỏ tranh, đàn ông vào rừng tìm dây mây, tre nứa... Vào thứ Sáu, thứ Bảy, người làng lại tập trung bên bãi đất rộng, cùng nhau ghép tranh, dựng cột, đan liếp. Người già truyền kinh nghiệm, người trẻ góp sức.

" Chúng tôi nhắc nhau thường xuyên giữ nhà rông như giữ trái tim của làng, không để điều đáng tiếc xảy ra thêm lần nào nữa".

Già Hyưuh Làng Kon Băh

Mọi trái tim cùng hướng về ngôi nhà mới đang dần thành hình. Rút kinh nghiệm từ vụ cháy trước, lần này, làng mời thợ điện về lắp đặt hệ thống chiếu sáng bài bản, an toàn.

Ông Mao,Trưởng thôn làng Kon Băh cho hay: Sau vụ cháy, chỉ còn 8 cột gỗ trắc từ nhà rông cũ có thể tận dụng lại. Còn lại, mọi vật liệu đều phải thay mới. Làng có 139 hộ, trong đó có 135 hộ người Ba Na, 4 hộ người Kinh cùng nhau dựng lại mái nhà chung. 

Quỹ làng còn hơn 50 triệu đồng, bà con góp thêm trên 80 triệu, một doanh nghiệp hỗ trợ 100 triệu để dựng nhà. Nhưng lớn hơn cả, chính là hàng ngàn ngày công của dân làng, thứ không thể quy đổi bằng bất cứ giá trị vật chất nào, để dựng nên căn nhà biểu tượng văn hóa Ba Na này.

Sau 3 tháng trời chung sức, nhà rông làng Kon Băh đã hoàn thành trong niềm hân hoan của bà con. Ngày về nhà rông mới, gương mặt ai cũng rạng rỡ, tự hào.

Dưới mái nhà chung này, từng sợi mây, từng thanh gỗ, lớp tranh đều thấm đẫm mồ hôi và hơi ấm bàn tay của người làng. Đó không chỉ là một công trình văn hóa, mà còn là biểu tượng của tình yêu thủy chung, cố kết, trách nhiệm của mỗi con người đối với làng, với cộng đồng.

Chị Kưn phấn khởi nói: “Mình đi lấy tranh, nứa về lợp mái. Nguyên liệu giờ ngày càng khó tìm nên mình phải tranh thủ đi vào sâu trong rừng để lấy về. Tuy rất vất vả nhưng hôm nay được đứng trong nhà mới, mình thấy vui, tự hào lắm”.

Mừng nhà rông mới, làng đã mổ một con trâu, một một con heo để làm lễ. Bên cạnh đó, còn có những món ăn truyền thống của đồng bào Ba Na như cơm lam, thịt nướng, cháo tơ pung, đọt mây rừng, canh rau dớn nấu cua suối, đọt chuối rừng đùm cá suối, các món chế biến từ măng rừng… tạo nên một bữa tiệc ẩm thực đầy phong vị.

Chung vui cùng bà con trong ngày trọng đại, bà Rơ Châm H’Phik, Bí thư Đảng ủy xã, xúc động nói: “Để dựng được ngôi nhà rông to đẹp bằng vật liệu tự nhiên trong thời buổi này là điều không dễ. Nhưng chính khó khăn ấy, đã làm sáng lên sự đồng lòng, đoàn kết, ý thức giữ gìn văn hóa của người làng Kon Băh. Chỉ có tinh thần ấy mới có thể hồi sinh mái nhà rông truyền thống trong bối cảnh hiện nay”.

Từ đống tro tàn, làng Kon Băh không chỉ hồi sinh mái nhà rông, mà còn làm sống lại cả ký ức và bản sắc văn hóa. Có lẽ, khởi phát từ những giá trị ấy, đồng bào Ba Na nơi đây vẫn giữ cho mình vẻ đẹp văn hóa đặc sắc, quyến rũ riêng biệt.

Nhấp ngụm rượu ghè thơm nồng trong ngày về nhà rông mới, già làng Hyưuh xúc động chia sẻ: "Tôi đã bao lần cùng dân làng dựng và sửa nhà rông, nhưng lần này, thật đặc biệt. Bởi dù lửa có thiêu rụi nhà rông, nhưng không làm mất đi tinh thần đoàn kết, quyết tâm của bà con trong việc khôi phục mái nhà chung. Chúng tôi nhắc nhau thường xuyên giữ nhà rông như giữ trái tim của làng, không để điều đáng tiếc xảy ra thêm lần nào nữa".