Làng Mường ở Trà Giang có khoảng 25 hộ, cùng từ huyện Lạc Sơn (tỉnh Hòa Bình) vào khai phá, lập nghiệp từ những năm 1985 - 1986. Gần 40 năm định cư nơi đây, đồng bào Mường hòa cùng nhịp sống với đồng bào Ca Dong, Co… ở Bắc Trà My.

Những năm qua, đồng bào Mường vẫn luôn bảo tồn, phát huy nếp sinh hoạt, văn hóa truyền thống nơi vùng đất mới, cùng tạo nên vẻ đẹp văn hóa đa sắc màu của làng du lịch cộng đồng Mường ở huyện miền núi Nam Trà My.

Tết Độc lập là Tết lớn thứ hai của người Mường, sau Tết Nguyên đán. Từ những ngày trước, người dân đã sửa sang, quét dọn nhà cửa, chỉnh trang cờ Tổ quốc, bàn thờ Bác Hồ. Cùng với đó, người dân còn tiến hành gói bánh, thổi xôi, mổ lợn… để chuẩn bị cho ngày hội lớn.

Trong ngày Tết Độc lập, hết thảy mọi người đều mặc lên mình những bộ đồ đẹp, rồi đến Nhà văn hóa để hòa mình vào không gian văn hóa của lễ Tết. 

Lễ hội Tết Độc lập của người Mường nơi đây được tổ chức tại Nhà văn hoá thôn 3 (xã Trà Giang) bắt đầu bằng nghi thức rước lễ vật lên điện thờ. Sau khi thầy mo (thầy cúng) thực hiện việc cúng bái truyền thống, tất cả lãnh đạo địa phương và người dân dâng hương tưởng niệm Bác Hồ. Thầy mo đại diện làng cầu xin mưa thuận gió hòa, vụ mùa tươi tốt, ít sâu bệnh. Kết thúc phần lễ là chương trình báo công dâng Bác do tộc trưởng làng Mường thực hiện.

Sau phần lễ, mọi người hòa chung không khí rộn ràng bước vào phần hội với những điệu múa cùng cồng chiêng, những trò chơi dân gian như kéo co, ném còn, đánh mảng… Tiếp đó, mọi người cùng mời nhau chén rượu, trò chuyện và chúc phúc cho nhau.

Ngoài ra, tại đây còn có thi chế biến các món ăn đặc trưng của người Mường như: xôi hông ba màu, gà nấu măng, thịt cuốn lá bưởi, canh xương sắn, rau rừng luộc, ếch đá nướng, rượu cần… Giải thưởng các phần thi là các sản vật địa phương như rượu cần, vịt, gà, ếch đá, măng rừng, mía tím, rau rừng…

Ông Lê Văn Bình – Chủ tịch UBND xã Trà Giang, cho biết: Tết Độc lập là một trong những Tết lớn của đồng bào người Mường ở địa phương. Trong ngày này, người dân thể hiện lòng biết ơn đối với Bác Hồ, đồng thời cũng là dịp để cầu chúc cho nhau những điều tốt đẹp nhất.

“Thời gian qua, địa phương cũng tranh thủ nhiều nguồn để hướng dẫn, hỗ trợ xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại làng Mường. Trong đó, chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa người Mường như khuyến khích bảo tồn những căn nhà sàn truyền thống; xây dựng đề án bảo tồn làng Mường tại Trà Giang bằng cách làm du lịch cộng đồng tại làng, kết nối các điểm du lịch trên địa bàn để thu hút du khách” ông Bình cho biết thêm.