Không ồn ào, không tìm kiếm ánh hào quang sân khấu, bà được ví như con ong mật cần mẫn, chắt lọc tinh hoa để làm nên "bản giao hưởng nhiều thanh sắc" cho văn học miền núi.

Người con của núi rừng và sự nghiệp "trồng người"

Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước và sớm theo cha mẹ lên Sơn La từ nhỏ, mảnh đất rẻo cao này đã trở thành quê hương thứ hai, thấm đẫm trong tâm hồn Hoàng Kim Ngọc. Cả cuộc đời bà là một hành trình cống hiến không mệt mỏi cho sự nghiệp giáo dục vùng cao.

Tuy nhiên, câu chuyện về Hoàng Kim Ngọc không dừng lại ở bục giảng. Sau khi nghỉ hưu, thay vì chọn sự an nhàn, bà lại tiếp tục sứ mệnh của một "người giữ lửa" trên một mặt trận khác: Nghiên cứu và phê bình văn học. Bà chọn đi vào chiều sâu thầm lặng, trở thành cây cầu nối quan trọng về tư tưởng và thẩm mỹ giữa người sáng tác và bạn đọc, giữa văn chương và đời sống thực tiễn.

Khắc họa diện mạo văn học Sơn La

Hoàng Kim Ngọc không chỉ viết về văn học, bà sống cùng nó. Trong tư duy của bà, văn học Sơn La là một dòng chảy liên tục, phản chiếu trung thực công cuộc đổi mới của tỉnh nhà từ thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cho đến giai đoạn hội nhập.

Để có được những trang viết sống động, bà không ngại lặn lội đến những vùng đất xa xôi như Bắc Yên, Quỳnh Nhai hay Phù Yên. Kết quả của những chuyến đi điền dã ấy, là các tác phẩm nghiên cứu mang đậm hơi thở đời sống như: “Bắc Yên - sức sống tiềm ẩn”, “Mảnh đất Phù Hoa trong các trang Văn học Sơn La” hay “Những trang viết về Quỳnh Nhai huyền thoại”.

Gia tài học thuật của bà hiện nay là 5 tập tiểu luận - phê bình văn học giá trị, đã đoạt nhiều giải thưởng từ Trung ương đến địa phương. Có thể kể đến những công trình công phu như: Những đóng góp của thơ trẻ thời kỳ chống Mỹ cứu nước (1998), Văn học Sơn La từ 1930 - 2018 (2020) và bộ sách Viết về miền yêu thương.

Một tiếng nói phê bình nhân văn và người truyền lửa cho thế hệ sau

Điều làm nên bản sắc trong các trang viết của Hoàng Kim Ngọc, là thái độ "nâng niu người viết, thấu cảm tác phẩm". Bà nhìn nhận sự phát triển của văn học địa phương trong tính kế thừa hài hòa, từ những cây bút lão thành như Hoàng Nó, Đinh Sơn, Cầm Hùng... cho đến thế hệ tác giả trẻ như Kiều Duy Khánh, Hờ A Di, Lương Mỹ Hạnh.

Đặc biệt, bà dành sự quan tâm sâu sắc cho các cây bút nữ với một chuyên luận dài hơn 20 trang, thể hiện tinh thần nữ quyền vừa nhân văn vừa sáng suốt.

Nhận xét về phong cách của bà, Gs.Ts. Nhà giáo Nhân dân Vũ Anh Tuấn từng nói: "Những trang viết của Hoàng Kim Ngọc là thơ bằng tim đọng mãi vào tim". Đó không chỉ là những công trình học thuật khô khan, mà là kết tinh của trải nghiệm và tình yêu sâu nặng với miền biên viễn.

Dù gặt hái được nhiều thành tựu, bà vẫn giữ đức tính khiêm cung của một nhà giáo: "Những bài viết của mình có thể chưa hay, chưa sâu… nhưng là những trang viết mở để thế hệ sau tiếp tục viết tiếp…".

Giữa dòng chảy gấp gáp của thời đại số, sự cống hiến lặng thầm của Nhà giáo Ưu tú Hoàng Kim Ngọc, là minh chứng đẹp đẽ cho tình yêu văn chương và trách nhiệm với quê hương. Tên tuổi của bà chắc chắn sẽ được nhắc nhớ như một người gìn giữ hồn chữ, thắp lửa cho những mùa sáng tạo trên miền đất Tây Bắc yêu thương.