Cả hệ thống chính trị quyết liệt vào cuộc

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 498/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (TH-HNCHT) trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2025" và các văn bản hướng dẫn của Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo), Sở Dân tộc và Tôn giáo đã tham mưu cho Tỉnh uỷ, UBND tỉnh ban hành các Chỉ thị, Nghị quyết, Kế hoạch tổ chức thực hiện Đề án giảm thiểu tình trạng TH-HNCHT trên địa bàn tỉnh. 

Hằng năm, Sở đều ban hành kế hoạch thực hiện Đề án và Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Địa bàn rộng, dân cư phân tán, phong tục tập quán đa dạng khiến tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống taị Tuyên Quang từng diễn biến phức tạp, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có những giải pháp căn cơ, lâu dài.

Tại thôn Sùng Là, xã Yên Minh nơi có 85 hộ đồng bào Mông sinh sống, tỷ lệ hộ nghèo trên 60%, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống từng là vấn đề dai dẳng. Trước thực trạng nhiều em gái mới 15–16 tuổi đã bỏ học lập gia đình, thôn đã triển khai đồng bộ các giải pháp với sự vào cuộc của chi bộ, Ban Công tác Mặt trận, đoàn thể và người có uy tín. Nội dung tuyên truyền được lồng ghép linh hoạt trong sinh hoạt chi bộ, họp thôn, sinh hoạt phụ nữ, thanh niên, giúp người dân dễ nghe, dễ hiểu, dễ làm theo.

Ông Mai Văn Quân, Bí thư Chi bộ thôn cho biết, việc tuyên truyền được thực hiện từ đảng viên trước rồi lan tỏa ra cộng đồng, tạo sự đồng thuận chung. Nhờ cách làm kiên trì, đến nay, thôn Sùng Là đã xóa bỏ hoàn toàn tình trạng tảo hôn, phụ nữ chủ động chăm sóc sức khỏe sinh sản, số ca sinh con thứ ba giảm rõ rệt, đời sống người dân từng bước ổn định.

Thực tiễn tại thôn Sùng Là chỉ là một trong nhiều minh chứng cho hiệu quả của các giải pháp mà tỉnh Tuyên Quang đã kiên trì triển khai trong những năm qua. Giai đoạn 2015–2025, toàn tỉnh đã tổ chức hơn 1.700 buổi tư vấn, vận động cho gần 31.000 lượt người; phát hành hơn 10.000 tài liệu, tờ gấp; cung cấp 1.469 áp phích; đồng thời sản xuất phim tài liệu, tiểu phẩm và tổ chức các cuộc thi tuyên truyền trong học sinh – nhóm đối tượng có nguy cơ cao liên quan đến tảo hôn.

Trên địa bàn tỉnh, 100% hộ gia đình và học sinh tại mô hình đều ký cam kết không vi phạm; nhiều thôn, bản đã đưa quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình vào hương ước, quy ước, hình thành sự ràng buộc cộng đồng ngay từ cơ sở. Song song với đó, Mặt trận Tổ quốc các cấp tại Tuyên Quang chỉ đạo xây dựng hơn 100 mô hình, câu lạc bộ liên quan, tạo mạng lưới truyền thông cộng đồng rộng khắp.

Một trong những kết quả nổi bật là việc Sở Dân tộc và Tôn giáo phối hợp với các sở, ngành, MTTQ và đoàn thể xây dựng, duy trì 24 mô hình điểm giai đoạn 2016–2021. Tại các mô hình này, Ban Chỉ đạo, Câu lạc bộ “Phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”, Câu lạc bộ tiền hôn nhân trong trường học được thành lập, tạo điều kiện để thanh thiếu niên tiếp cận kiến thức pháp luật và kỹ năng tự bảo vệ mình.

Khi truyền thông chạm đến nhận thức

Cùng với mô hình điểm, công tác truyền thông được triển khai đồng bộ, đa dạng hình thức từ hội nghị, sinh hoạt thôn bản, tuyên truyền tại chợ phiên, phát thanh cơ sở đến các hoạt động ngoại khóa tại hệ thống trường PTDT nội trú, PTDT bán trú. Sở Dân tộc và Tôn giáo xây dựng chuyên mục, tài liệu số trên Trang thông tin điện tử, phối hợp Đài PT-TH tỉnh thực hiện chuyên mục truyền thanh, kịch truyền thanh, phóng sự, video tuyên truyền, giúp thông tin đến gần hơn với người dân. Qua đó, nhiều học sinh đã chủ động nắm bắt kiến thức pháp luật.

Trên phạm vi toàn tỉnh, thực hiện Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 9 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, trong 8 tháng đầu năm 2025, Đoàn Thanh niên tại 124 xã, phường đã phối hợp tổ chức gần 2.000 buổi tuyên truyền về sức khỏe sinh sản vị thành niên, mất cân bằng giới tính khi sinh, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Em Phàn Thị Hằng, học sinh lớp 9A, Trường PTDTBT Tiểu học – THCS Đức Xuân, xã Liên Hiệp chia sẻ, qua các buổi tuyên truyền tại về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, em đã hiểu rõ hơn những quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình. “Chúng em được thầy cô giải thích cụ thể về độ tuổi kết hôn, về trách nhiệm của bản thân đối với tương lai của mình. 

Em hiểu rằng không nên yêu sớm, chỉ khi đủ tuổi theo quy định của pháp luật mới được kết hôn. Nếu gặp những vấn đề liên quan đến xâm hại, bạo lực hay những tình huống khó nói, em sẽ chủ động chia sẻ và báo ngay cho thầy cô, gia đình để được giúp đỡ kịp thời”, Hằng nói.

Kết quả thể hiện rõ qua các con số, tại Tuyên Quang từ năm 2015–2025, toàn tỉnh có 102.452 cặp kết hôn, trong đó tảo hôn chiếm 5.265 cặp, hôn nhân cận huyết thống 82 cặp; riêng giai đoạn 202-2025, số cặp tảo hôn giảm còn 1.396, hôn nhân cận huyết thống chỉ còn 12 cặp, giảm mạnh so với giai đoạn trước. Tại nhiều mô hình điểm, tình trạng vi phạm gần như không còn, điều quan trọng hơn là nhận thức cộng đồng đã thay đổi rõ rệt.

Nỗ lực đẩy lùi tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại Tuyên Quang không chỉ góp phần xóa bỏ những hủ tục lạc hậu mà quan trọng hơn là từng bước nâng cao chất lượng con người trên địa bàn tỉnh.

 Khi nhận thức của người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên được nâng lên, các em có điều kiện tiếp tục học tập, rèn luyện, chủ động xây dựng tương lai của mình. Đây chính là nền tảng để tạo ra một thế hệ trẻ khỏe mạnh, có tri thức, có khát vọng vươn lên, từ đó đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội bền vững của tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn mới.