Nhất quán chủ trương bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo

Những ngày đầu tháng 7/2025, tại Geneva (Thụy Sĩ), Triển lãm ảnh “Việt Nam - Bản sắc, nhân văn và hội nhập” đã được tổ chức trong khuôn khổ Khóa họp lần thứ 59 của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc. Cùng với các bức ảnh phản ánh thành tựu trong giáo dục, y tế, bình đẳng giới và an sinh xã hội thì triển lãm nổi bật với những bức ảnh về lễ hội, nghi thức tín ngưỡng và đời sống tôn giáo ở Việt Nam.

Qua triển lãm, đại diện các nước thành viên và bạn bè quốc tế thêm một lần nữa được cảm nhận về một Việt Nam luôn tiên phong trong việc góp phần vào hòa bình, thịnh vượng và tôn trọng quyền con người trên toàn cầu.

Báo cáo Hạnh phúc thế giới năm 2024 xếp Việt Nam trong số 6 quốc gia, vùng lãnh thổ hạnh phúc nhất châu Á (xếp hạng thứ 54 thế giới) dựa trên các tiêu chí khảo sát tuổi thọ, sức khỏe, thu nhập bình quân đầu người, hỗ trợ xã hội trong thời kỳ khó khăn và lòng tin xã hội.

Vai trò này đã được khẳng định khi Việt Nam đã có 2 nhiệm kỳ (2014 - 2016; 2023 - 2025) là thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp quốc - cơ quan có sứ mệnh thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền trên toàn thế giới. Việt Nam đang tái ứng cử làm thành viên của cơ quan này nhiệm kỳ 2026 - 2028.

Tại triển lãm, Đại sứ Mai Phan Dũng, Trưởng phái đoàn Thường trực Việt Nam tại Geneva, đã khẳng định: “Việc tái ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2026 - 2028 thể hiện mong muốn tiếp tục đóng góp chủ động và trách nhiệm của Việt Nam vào các nỗ lực toàn cầu vì quyền con người”.

Một trong những thành tựu quan trọng của Việt Nam được bạn bè quốc tế ghi nhận, là “lá phiếu” cho những lần ứng cử để trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền của Liên hợp quốc là bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Đây là chủ trương nhất quán, xuyên suốt của nước ta từ khi thành lập nước đến nay.

Tại phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ ngày 3/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu 6 vấn đề cấp bách cần giải quyết và vấn đề thứ 6 chính là tôn giáo. Người khẳng định chủ trương: “Tín ngưỡng tự do, lương giáo đoàn kết” (Sách “Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày này năm xưa, NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, 2010).

Đề nghị của Người sau đó đã được đưa vào Hiến pháp đầu tiên của nước ta (năm 1946): “Công dân Việt Nam có quyền tự do tín ngưỡng”; được kế thừa, phát triển trong các bản Hiến pháp sau đó (1959, 1980, 1992, 2013).

Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về tự do tín ngưỡng, tôn giáo đã đi trước thời đại. Bởi phải hơn 2 năm sau tính từ Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam, Đại hội đồng Liên hợp quốc mới thông qua Tuyên ngôn Quốc tế nhân quyền (ngày 10/12/1948), trong đó ghi nhận quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Đảng, Nhà nước và Chính phủ hết sức quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi để các tôn giáo hoạt động tại Việt Nam; đồng thời xác định các tôn giáo là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Với sự quan tâm đó, hoạt động tôn giáo của nước ta không ngừng phát triển theo dòng chảy của tiến trình hội nhập của đất nước. Số liệu của Ban Tôn giáo Chính phủ cho thấy, năm 2003, cả nước có 15 tổ chức tôn giáo thuộc 6 tôn giáo được Nhà nước công nhận; với 17 triệu tín đồ, khoảng 20 nghìn cơ sở thờ tự; 34 nghìn chức sắc, 78 nghìn chức việc.

Đến nay, Nhà nước đã công nhận 43 tổ chức, thuộc 16 tôn giáo khác nhau, với khoảng 27 triệu tín đồ, trên 53 nghìn chức sắc, khoảng 135 nghìn chức việc; trên 29 nghìn cơ sở thờ tự... Sự gia tăng này không chỉ phản ánh nhu cầu tín ngưỡng, tôn giáo chính đáng của người dân mà còn khẳng định chính sách nhất quán của Đảng, Nhà nước ta về bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

“Cánh tay nối dài” trong lĩnh vực tôn giáo

Những thành tựu về công tác tôn giáo có đóng góp quan trọng của Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý nhà nước về tôn giáo. Trong suốt hành trình 70 năm phát triển, Ban Tôn giáo Chính phủ đã nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, trở thành “cánh tay nối dài” của Đảng, Nhà nước trong lĩnh vực tôn giáo; giữ hành lang pháp lý, bảo đảm quyền tự do, tín ngưỡng ở Việt Nam.

Trở lại thời điểm 70 năm trước, ngày 14/6/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 234/SL về bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng. Sắc lệnh 234/SL có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng một xã hội tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, đồng thời mở đầu cho sự ra đời của một cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.

Ngày 02/8/1955, theo đề nghị của Ban Nội chính Chính phủ và được Hội đồng Chính phủ đồng ý, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 566-TTg thành lập Ban Tôn giáo - một đơn vị trong Ban Nội chính Chính phủ và trực thuộc Thủ tướng phủ (năm 1985 được đổi tên thành Ban Tôn giáo của Chính phủ; năm 2003 thành Ban Tôn giáo Chính phủ).

Ngày 02/8/1955 đã đi vào lịch sử, là ngày khai sinh của Ban Tôn giáo Chính phủ và là ngày truyền thống của ngành quản lý nhà nước về lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.

Trải qua 70 năm phát triển, Ban Tôn giáo Chính phủ đã chủ trì, phối hợp tham mưu Đảng, Nhà nước ban hành nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật và triển khai thực thi để bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của Nhân dân. 

Đặc biệt, suốt gần 40 năm thực hiện công cuộc Đổi mới (1986 - nay), Ban Tôn giáo Chính phủ đã bám sát chức năng nhiệm vụ qua mỗi thời kỳ và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, được Đảng và Chính phủ ghi nhận, góp phần tích cực vào công tác tôn giáo của Đảng và Nhà nước.

Chỉ tính riêng trong nhiệm kỳ 2020 - 2025, Ban Tôn giáo Chính phủ đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị và địa phương trình Ban Bí thư ban hành 7 văn bản chuyên đề (gồm 6 kết luận và 1 thông báo) trong lĩnh vực tôn giáo, nhằm thúc đẩy, cụ thể hóa chính sách tôn giáo vào cuộc sống.

Trong 5 năm gần đây (2020 - 2025), Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý nhà nước về tôn giáo các địa phương đã tổ chức 4.282 hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo và liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo cho 616.999 lượt đại biểu là chức sắc, chức việc, nhà tu hành và tín đồ các tôn giáo.

Mặt khác, Ban Tôn giáo Chính phủ cũng luôn chủ động nắm bắt tình hình, kịp thời tham mưu chỉ đạo xử lý, giải quyết các vấn đề, vụ việc phức tạp, phát sinh liên quan đến tôn giáo, đấu tranh chống lợi dụng hoạt động tôn giáo, gây chia rẽ khối Đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần vào sự ổn định chính trị, phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Việc thực hiện đồng bộ, hiệu quả các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đã tạo chuyển biến tích cực trong công tác tôn giáo và tình hình tôn giáo. Công tác tôn giáo được thực hiện đồng bộ, nhất quán đã động viên được đồng bào các tôn giáo thực hiện tốt chính sách pháp luật, sống “tốt đời, đẹp đạo”, gắn bó cùng toàn dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Các tôn giáo đều xây dựng đường hướng hành đạo, gắn bó với dân tộc như: “Hộ quốc An dân” của Phật giáo; “Sống phúc âm giữa lòng dân tộc” của Công giáo; “Sống phúc âm phụng sự Thiên chúa, phụng sự Tổ quốc và dân tộc” của Tin lành; hoặc “ Nước vinh đạo sáng” của Cao Đài;… Dù mỗi tôn giáo đều có đường hướng và phương châm hành đạo riêng nhưng đều chung một định hướng là sống “Tốt đời, đẹp đạo”, luôn gắn bó, đồng hành cùng sự phát triển của dân tộc.

Tiếp tục đồng hành cùng tôn giáo trong kỷ nguyên mới

Qua chặng đường 70 năm, các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý nhà nước về tôn giáo đã xây dựng nên truyền thống quý báu, thể hiện bản chất tốt đẹp, đó là: Sự trung thành tuyệt đối đối với chủ trương, đường lối của Đảng, với Tổ quốc; tậm tuỵ với sự nghiệp quản lý nhà nước về tôn giáo, đáp ứng yêu cầu xây dựng vào bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; ý chí kiên định, không lùi bước trước mọi khó khăn thử thách, luôn vững bước tiến lên.

Theo bà Trần Thị Minh Nga, Phó Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ, công tác quản lý nhà nước về tôn giáo là lĩnh vực có nhiều yếu tố đặc thù. Do đó cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo cần có tâm, tầm, có quan điểm toàn diện, trung thực, trong sáng trong tham mưu, đề xuất các chủ trương chính sách, cần thấu hiểu và thấu cảm với đồng bào các tổ chức tôn giáo trong việc nghiên cứu tham mưu và triển khai thực hiện chính sách.

“Tự hào về truyền thống vẻ vang trong 70 năm qua, công chức, viên chức và người lao động Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý nhà nước về tôn giáo càng ý thức sâu sắc về trách nhiệm của mình trước Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chức sắc và tín đồ tôn giáo”, bà Nga khẳng định.

Từ 01/3/2025, thực hiện Nghị định số 41/2025/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 114/2025/NĐ-CP), Ban Tôn giáo Chính phủ được chuyển giao về Bộ Dân tộc và Tôn giáo. Đây là bước ngoặt trên chặng đường 70 năm phát triển của cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực tôn giáo.

Nhiệm vụ đặt ra cho toàn ngành là tiếp tục nỗ lực hơn nữa để xây dựng đội ngũ làm công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo đảm bảo về chất lượng, có đạo đức; có “tư tưởng sự nghiệp” để đáp ứng yêu cầu công tác trong tình hình mới và trong thời kỳ hội nhập Quốc tế ngày càng sâu rộng. Việc tổ chức kỷ niệm ngày truyền thống của ngành quản lý nhà nước về tôn giáo là niềm động viên to lớn để toàn thể công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành phấn đấu nhiều hơn nữa, góp phần xứng đáng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.