Vườn quốc gia Bến En có tổng diện tích tự nhiên hơn 14.305 ha, ghi nhận 1.417 loài thực vật bậc cao và 1.536 loài động vật, trong đó nhiều loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam, Danh lục IUCN và Nghị định 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ. 

Bên cạnh đó, các dự án nghiên cứu như “Điều tra, đánh giá hiện trạng và bảo tồn các loài khỉ (Macaca)” hay khảo sát các loài lưỡng cư đã phát hiện nhiều loài quý hiếm, có giá trị bảo tồn cao như ếch cây kio, cóc mày Sapa, ếch gai sần, ếch cây Myanmar…

Ông Trần Văn Hùng - Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn phát triển sinh vật và Dịch vụ môi trường rừng (Ban Quản lý Vườn quốc gia Bến En), cho biết: “Hiện Vườn đang cứu hộ 15 loài động vật quý hiếm, tiếp nhận từ người dân giao nộp. Khi về Vườn, các loài được chăm sóc, nuôi dưỡng, đánh giá bản năng, trước khi tái thả trở lại môi trường tự nhiên”.

Hầu hết động vật được cứu hộ đều từng bị săn bắt, mua bán trái phép, cần được chữa trị vết thương và chăm sóc tỷ mỉ. Thậm chí, một số cá thể mất bản năng sinh tồn, nên việc phục hồi trước khi thả về tự nhiên là vô cùng quan trọng. Đây là nỗ lực không chỉ bảo tồn sinh học, mà còn giáo dục cộng đồng về ý nghĩa của bảo vệ động vật hoang dã.

Ông Lương Văn Thiên - Bí thư Chi bộ thôn Thanh Bình, xã Như Xuân, Thanh Hóa, chia sẻ: “Chúng tôi nhận thức việc bảo tồn rất quan trọng, hạn chế làm ảnh hưởng đến môi trường sống của các loài lưỡng cư và động vật hoang dã. Khi phát hiện các loài quý, người dân sẽ bàn giao cho kiểm lâm”.

Giai đoạn 2018 - 2024, Trung tâm Bảo tồn phát triển sinh vật và Dịch vụ môi trường rừng đã chăn nuôi, cứu hộ 18 loài với 73 cá thể, gồm khỉ mặt đỏ, chim công, trăn gấm, rùa sa nhân, tê tê… 

Nhiều cá thể sau chăm sóc đã được tái thả vào rừng tự nhiên. Đặc biệt, đơn vị đã nghiên cứu và triển khai mô hình sinh sản nhân tạo cho động vật hoang dã, vừa bảo tồn trong tự nhiên, vừa tạo sinh kế cho người dân vùng đệm.

Anh Nguyễn Viết Dương - cán bộ Trung tâm, nhấn mạnh: “Chúng tôi nghiên cứu tập tính sinh sản từng loài để xây dựng phương pháp nuôi phù hợp, từ đó vừa phục hồi quần thể động vật, vừa hỗ trợ sinh kế bền vững cho người dân địa phương.”

Trên địa bàn Thanh Hóa, ngoài Vườn quốc gia Bến En, còn có Vườn quốc gia Xuân Liên, hai khu dự trữ thiên nhiên, 2 khu bảo tồn loài - sinh cảnh và 4 khu bảo vệ cảnh quan. Tổng cộng ghi nhận 1.417 loài thực vật và 1.811 loài động vật rừng, trong đó 336 loài nguy cấp, quý hiếm, 38 loài được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định 64/2019/NĐ-CP.

Trong thời gian tới, các vườn quốc gia, khu bảo tồn tiếp tục phục hồi sinh cảnh, tăng cường quan trắc ven hồ và rừng thường xanh nhiệt đới ẩm, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng vùng đệm về giá trị các loài động vật quý hiếm, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học.

Để ngăn chặn tận gốc tình trạng săn bắt, buôn bán động vật hoang dã, hàng năm Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên tổ chức hàng chục hội nghị tại các thôn bản để tuyên truyền, vận động người dân tham gia bảo vệ rừng, chấp hành tốt pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã.