Trong quá trình phân định thuộc 2 giai đoạn này, Ủy ban Dân tộc được giao chủ trì, tham mưu Chính phủ xác định các tiêu chí. Từ 1996 đến nay, các chính sách đầu tư vùng đồng bào DTTS được xây dựng trên tinh thần đầu tư ở vùng đặc biệt khó khăn (ĐBKK) nhất theo tiêu chí phân định 3 khu vực theo trình độ phát triển.

Gần đây nhất, Nghị quyết 120 của Quốc hội đã giao Chính phủ quy định tiêu chí cụ thể để xác định địa bàn trọng tâm, trọng điểm, trên tinh thần đó, Ủy ban Dân tộc đã tham mưu Chính phủ ban hành Quyết định số 33 để xác định tiêu chí phân định theo 3 khu vực theo trình độ phát triển. Trên cơ sở tiêu chí được ban hành, Ủy ban Dân tộc đã trình Chính phủ ban hành Quyết định số 861, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc được Thủ tướng ủy quyền ban hành Quyết định số 612/QĐ-UBDT phê duyệt danh sách các thôn ĐBKK vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025

Quá trình phân định dựa trên một số tiêu chí: Những xã, thôn có 15% dân số trở lên là người DTTS thì xác định là xã, thôn vùng đồng bào DTTS; xã có tỷ lệ hộ nghèo 15% trở lên thì là xã nghèo. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc cho biết, với những xã có tỷ lệ hộ nghèo dưới 15% thì không còn là xã nghèo nữa, tuy nhiên, trong thực tế cũng xuất hiện một số bất cập.

Về tác động của quyết định số 861, các xã không còn là vùng ĐBKK nữa, không được hưởng chính sách ưu đãi đầu tư của giai đoạn 2016 - 2020, Chính phủ đã giao các bộ, ngành điều chỉnh, sửa đổi một số quy định, thông tư có liên quan đến vùng đồng bào DTTS, trong đó có chính sách bảo hiểm với người DTTS.

Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bảo hiểm Xã hội Việt Nam và các cơ quan đang sửa Nghị định 146, trong đó có bổ sung, đưa các đối tượng thuộc diện không ở các xã ĐBKK, nhưng vẫn là hộ DTTS khó khăn vào diện tiếp tục thụ hưởng. Dự thảo đang được xin ý kiến các cơ quan liên quan để trình Chính phủ trong thời gian tới.