Trước đây, nhiều xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông ở Thanh Hóa thường tổ chức tang lễ rườm rà, tốn kém, người mất không đưa vào quan tài, gia đình phải mổ nhiều trâu bò để “báo hiếu”. Tuy nhiên, những năm gần đây, việc thực hiện nếp sống văn minh trong các nghi lễ như cưới, tang được xác định là nội dung quan trọng trong công tác xây dựng đời sống văn hóa tại địa phương.

Tháng 8/2025, Sở Dân tộc và Tôn giáo phối hợp với Công an tỉnh, Bộ đội Biên phòng và xã Sơn Thủy tổ chức hội nghị tuyên truyền về nếp sống văn hóa trong tang lễ cho bà con các bản Mùa Xuân (xã Sơn Thủy), Xía Nọi (xã Na Mèo).

 Điều ghi nhận là dù đường xa đi lại khó khăn, nhưng bà con vẫn có mặt đông đủ, chăm chú lắng nghe báo cáo viên phổ biến chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng đời sống văn hóa mới, xóa bỏ tập tục lạc hậu trong tang ma, góp phần hình thành môi trường sống văn minh tại vùng đồng bào dân tộc Mông.

Bản Mùa Xuân hiện có 126 hộ, 580 nhân khẩu. Trước đây, tang lễ thường rườm rà, tốn kém, người mất không đưa vào quan tài, gia đình phải mổ nhiều trâu bò theo phong tục. Đến nay, nhờ công tác tuyên truyền kiên trì và sự vận động của đội ngũ cán bộ, người uy tín như Bí thư chi bộ, trưởng bản Hơ Văn Cấu, bà con đã dần thay đổi. Người mất được đưa vào quan tài, thời gian tổ chức tang lễ rút ngắn, không còn cảnh giết mổ trâu bò tràn lan gây lãng phí. Nghĩa trang được quy hoạch gọn gàng, sạch sẽ, góp phần giữ gìn cảnh quan và vệ sinh môi trường.

Hay ở bản Tà Cóm (xã Trung Lý), trước đây người mất để lâu trong nhà, tang lễ kéo dài, nay đã đưa vào quan tài, để không quá 3 ngày, không còn giết nhiều gia súc, thay súng báo hiệu có người chết bằng loa truyền thanh. Những thay đổi ấy giúp đám tang gọn nhẹ, tiết kiệm, không gây ô nhiễm, được bà con đồng tình hưởng ứng.

Có được những kết quả này, không thể không kể đến sự tham gia tích cực của đội ngũ Người có uy tín. Toàn tỉnh hiện có hơn 1.500 Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó 42 người là người Mông. Họ chính là cầu nối, là “địa chỉ tin cậy” giúp bà con hiểu và thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đặc biệt là trong việc xóa bỏ hủ tục, xây dựng đời sống văn minh. 

Một điển hình nữa đáng ghi nhận trong phong trào xóa bỏ hủ tục, xây dựng đời sống văn minh trong tang lễ đó là xã Nhi Sơn hiện 100% hộ gia đình thực hiện đưa người mất vào quan tài. Không còn cảnh treo cáng trong nhà, không còn tổ chức ăn uống kéo dài gây tốn kém. Theo bà Sung Thị Xia, Phó Chủ tịch UBND xã, có được kết quả này là nhờ sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, cùng với tiếng nói quyết định của trưởng dòng họ, Người có uy tín.

Theo ông Cầm Bá Tường, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo, những kết quả đạt được, là minh chứng cho hiệu quả của Đề án 2181 (năm 2013) và Kế hoạch số 60 (năm 2021) của UBND tỉnh Thanh Hóa về tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông. Đây không chỉ là bước tiến trong việc xây dựng bản văn hóa, gia đình văn hóa, mà còn củng cố niềm tin của đồng bào đối với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Việc thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông ở Thanh Hóa đã và đang mang lại những hiệu quả thiết thực, góp phần giảm gánh nặng kinh tế, bảo vệ môi trường, giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, đồng thời loại bỏ hủ tục lạc hậu…

 Đây chính là tiền đề phát triển và nhân rộng tại nhiều địa phương trong cả nước, để đồng bào Mông ngày càng tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng đời sống mới, no ấm, văn minh, cùng các dân tộc anh em chung sức xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.