Tại Diễn đàn khuyến nông “Giải pháp phát triển nuôi biển công nghệ cao thích ứng với biến đổi khí hậu tại các tỉnh ven biển Nam Trung Bộ” tổ chức ở tỉnh Khánh Hòa mới đây, các chuyên gia và cán bộ ngành Nông nghiệp đã cùng thảo luận hướng phát triển bền vững ngành nuôi biển.

Khánh Hòa hiện là một trong những địa phương trọng điểm về thủy sản, với sản lượng nuôi trồng khoảng 32.000 tấn mỗi năm, trong đó nuôi biển chiếm 50%, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu gần 900 triệu USD năm 2024.

Tuy nhiên, phần lớn người dân vẫn áp dụng mô hình nuôi lồng gỗ truyền thống, tiềm ẩn nhiều rủi ro: Dễ bị phá hủy trong điều kiện sóng gió lớn, khó kiểm soát chất lượng nước, phát sinh dịch bệnh và hiệu quả thấp. Việc chuyển đổi sang nuôi biển công nghệ cao không chỉ là yêu cầu cấp thiết về môi trường mà còn là hướng đi tăng năng suất và chất lượng thủy sản, phục vụ thị trường xuất khẩu khắt khe hơn.

Một trong những mô hình nổi bật được nhắc đến tại diễn đàn là Hợp tác xã Nuôi biển công nghệ cao Hòn Nội (xã Cam Lâm, Khánh Hòa). Tại đây, các thành viên đã chuyển từ lồng gỗ sang lồng nhựa HDPE hình tròn, đường kính 13m, được trang bị camera giám sát dưới nước, máy cho ăn tự động, và thiết bị cảm biến môi trường.

Ông Võ Lâm Đông - Giám đốc HTX Hòn Nội, cho biết: “Chúng tôi áp dụng mô hình nuôi tập trung, có quy trình rõ ràng từ thả giống, theo dõi tăng trưởng đến quản lý thức ăn. Nhờ hệ thống giám sát, việc cho ăn được tối ưu, vừa giảm chi phí, vừa bảo vệ môi trường”.

So với mô hình truyền thống, công nghệ mới giúp giảm 20 - 30% chi phí vận hành, tăng khả năng chống chịu thời tiết cực đoan, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế và an toàn thực phẩm.

Khánh Hòa hiện đang triển khai Đề án phát triển nuôi biển công nghệ cao giai đoạn 2025 - 2030, trong đó quy hoạch các vùng nuôi tập trung ngoài khơi tại Vân Phong, Nha Trang và Cam Ranh. Đây là bước chuyển chiến lược từ nuôi nhỏ lẻ ven bờ sang nuôi xa bờ công nghệ cao, tận dụng diện tích biển rộng lớn, đồng thời giảm xung đột không gian và áp lực môi trường ven bờ.

Các vùng quy hoạch mới sẽ ưu tiên lồng nuôi sử dụng vật liệu nhựa HDPE bền, thân thiện môi trường; xây dựng hệ thống giám sát môi trường tự động; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ IoT và quản lý dữ liệu trực tuyến; kết hợp nuôi ghép, đa loài để tăng hiệu quả sinh học

Tuy nhiên, theo đánh giá của ngành nông nghiệp, chi phí đầu tư ban đầu còn cao (từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng/lồng nuôi hiện đại), gây trở ngại lớn cho các hộ quy mô nhỏ, vốn yếu.

Ông Hoàng Văn Hồng - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nhận định: “Khuyến nông không chỉ là người hướng dẫn kỹ thuật mà còn đóng vai trò kết nối hệ sinh thái nuôi biển từ ngân hàng, doanh nghiệp chế biến đến đơn vị bảo hiểm. Mục tiêu là giúp bà con không đơn độc trên con đường chuyển đổi.”

Ông Hồng cho biết thêm, hiện nay, khuyến nông các địa phương đang triển khai tập huấn kỹ thuật nuôi biển tuần hoàn, giảm phát thải; hỗ trợ xây dựng mô hình điểm, có tính lan tỏa; tư vấn vay vốn, kết nối ngân hàng và quỹ tín dụng; hướng dẫn áp dụng truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, các địa phương cũng xây dựng cơ chế hỗ trợ: bảo hiểm tai nạn lao động, hỗ trợ chuyển đổi lồng nuôi, ưu đãi thuê vùng nuôi xa bờ để khuyến khích người dân mạnh dạn đổi mới.

Dù tiềm năng lớn, nhưng việc chuyển đổi mô hình nuôi biển công nghệ cao vẫn đối mặt nhiều rào cản như chi phí đầu tư lớn, người dân khó tiếp cận tín dụng; thiếu nhân lực kỹ thuật, khó vận hành thiết bị công nghệ; thiếu chính sách đồng bộ giữa địa phương và trung ương; khó khăn bảo trì thiết bị điện tử trong môi trường mặn

Theo đó, nhiều chuyên gia đã đề xuất các giải pháp như tăng cường hỗ trợ tài chính từ nhà nước và quỹ tín dụng nông nghiệp; đào tạo nhân lực vận hành công nghệ, mở lớp khuyến nông tại chỗ; ưu tiên vùng quy hoạch, cấp phép rõ ràng vùng nuôi biển công nghệ cao; xây dựng chuỗi liên kết bền vững giữa HTX - doanh nghiệp - ngân hàng - khoa học

Có thể thấy rằng, chuyển đổi sang mô hình nuôi biển công nghệ cao không chỉ là giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu, mà còn là bước đi chiến lược để nâng cao giá trị ngành thủy sản, đảm bảo sinh kế bền vững cho ngư dân. Tuy nhiên, để thành công, cần sự đồng hành quyết liệt từ hệ thống chính sách, sự vào cuộc của ngành khuyến nông và sự quyết tâm đổi mới từ chính người dân.