Chúng tôi đã có khá nhiều bài viết về người Đan Lai, với những hủ tục lạc hậu; với những đói nghèo, khốn khó của một vùng đất nằm giữa vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát – nơi định cư lâu đời nhất của người Đan Lai. Ở nơi đó có những người Đan Lai chưa hề đi ra khỏi rừng. Và ngay cả những người rời rừng sâu, ra định cư ở bản làng nằm sát với cộng đồng người Thái, tiếp xúc nhiều hơn với cuộc sống bên ngoài, thì cuộc sống vẫn còn bộn bề khó khăn…

Hiện nay, có một bộ phận người Đan Lai sinh sống tái định cư ở nhiều bản làng, thuộc các xã Môn Sơn, Thạch Ngàn… Được hỗ trợ xây dựng nhà ở, được cấp đất; hỗ trợ cây con giống… nhưng cuộc sống của người Đan Lai vẫn rất vất vả. Vì đói, nghèo… người Đan Lai tứ tán mưu sinh. Tại nhiều bản làng như Thạch Sơn, Kẻ Tắt (xã Thạch Ngàn), Cửa Rào, Tân Sơn (xã Môn Sơn), 100% người dân Đan Lai còn là hộ nghèo, cận nghèo.

Hôm nay, câu chuyện của nhiều người trẻ Đan Lai rời núi, vượt rừng đi xuất khẩu lao động đã cho chúng tôi nhiều cảm xúc. Nhưng, cảm xúc của những người thân có con em đi xuất khẩu lao động thì chúng tôi mãi không thể đo đếm hết.

Ông Lê Văn Thắng ở bản Thạch Sơn, xã Thạch Ngàn vẫn không thể quên khoảnh khắc ngày đứa con cả Lê Anh Đức dứt áo đi làm thuê. Tiễn biệt người con sang xứ người làm thuê, trong lòng ông cũng có bao nỗi băn khoăn canh cánh, nhưng tự đáy lòng còn là niềm trông mong, hi vọng cứ mãi lớn đầy theo năm tháng.

Ông Thắng bộc bạch: Tôi thì đau yếu quanh năm, mọi chi tiêu của gia đình đều nhờ vào công việc đi làm thuê của vợ. Cuối năm 2021, nhà tôi vay mượn tiền cho thằng cả đi xuất khẩu lao động ở Đài Loan. Hơn 1 năm nay, mỗi tháng nó đều gửi về trên dưới 10 triệu đồng đấy, bằng hơn nhiều so với làm lụng cả năm ở quê.

Ông Thắng kể thêm, quanh quẩn mãi không tìm được cách thoát nghèo, cho đến khi nhà tôi được cán bộ bày cách đi xuất khẩu lao động, rồi hướng dẫn làm hồ sơ vay vốn ưu đãi từ ngân hàng chính sách, cùng với tiền hỗ trợ của nhà nước, vay mượn họ hàng mới đủ chi phí cho cháu đi. Đến nay, nhà tôi đã trả gần hết nợ, giờ chỉ mong cho con làm thêm được mấy năm nữa để sớm thoát nghèo.

Chung niềm vui có con trai đã đi xuất khẩu lao động, ông La Đình Thám cũng ở bản Thạch Sơn vui vẻ: con tôi là La Văn Trường đã đi xuất khẩu lao động sang Đài Loan 3 năm, đã về Việt Nam trước Tết nay đang vào Sài Gòn thử tìm việc. Chi phí đi Đài Loan là hơn 140 triệu. Mỗi tháng nó gửi về được khoảng 30 triệu. Cháu nó đi từ năm 2021 đến tháng 4/2023 thì đã trả hết nợ ngân hàng. Nếu không tìm được việc hợp lý, thì nó lại đi xuất khẩu lao động tiếp. Chỉ có thế mới có tiền để nhanh thoát nghèo.

Bản Thạch Sơn có 100% hộ dân Đan Lai, là những hộ tái định cư từ năm 2007 theo Đề án Bảo tồn, phát triển bền vững tộc người thiểu số Đan Lai hiện đang sinh sống tại vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An. Với mong muốn thoát nghèo, người Đan Lai ở Thạch Sơn đã tứ tán mưu sinh, trong đó có chuyện sang xứ người làm thuê. 

Bí thư Chi bộ Thạch Sơn Vi Văn Hoà cho biết: Ngoài Lê Anh Đức còn có La Văn Cang, La Văn Trường, Lê Văn Thăng cũng đã đi xuất khẩu lao động sang Đài Loan. Ngoài ra, nhiều hộ khác cũng đã có người đi ra ngoài tỉnh để làm thuê.

Chia sẻ về niềm vui của những người dân Đan Lai có thu nhập cao nhờ đi xuất khẩu lao động, ông Lô Thanh Huấn, Chủ tịch UBND xã Thạch Ngàn cho hay: Cả xã có 13 người Đan Lai đi xuất khẩu lao động, nhưng hiện đã về lại Việt Nam 10 người, chỉ còn 3 người đang ở Đài Loan. Đi xuất khẩu lao động nếu chăm chỉ sẽ cho thu nhập khá, mở ra hướng thoát nghèo cho bà con.

Ông Lô Thanh Huấn trăn trở chia sẻ thêm: Xã Thạch Ngàn vẫn còn khoảng hơn 70 hộ nghèo, thiếu đói trên tổng số hơn 1.400 hộ, và chủ yếu tập trung ở 2 bản đồng bào Đan  Lai là Thạch Sơn và Bá Hạ. Mặc dù về tái định cư tại bản Thạch Sơn, người dân Đan Lai được chia đất sản xuất nhưng diện tích ít. Nguồn thu nhập của bà con chủ yếu từ sản xuất nông nghiệp và trồng keo không đủ để thoát nghèo. Sản xuất lúa nước diện tích ít đã đành, lại còn thiếu nước nên cây lúa còi cọc, năng suất thấp. Nhiều người cũng đã rời bản đi làm thuê ngoại tỉnh nhưng do trình độ thấp, học lực chưa hết cấp 2 nên chủ yếu lao động tay chân, cuộc sống vẫn khó khăn.

Trong câu chuyện với những người Đan Lai, chúng tôi được biết, để có được khoản tiền đi xuất khẩu lao động là từ nguồn vay ưu đãi dành cho hộ nghèo, cận nghèo; nguồn hỗ trợ xuất khẩu lao động từ các chương trình, chính sách… Đó sẽ là sự kích cầu rất lớn, để nhiều hơn nữa những người dân Đan Lai ở xã Môn Sơn, Châu Khê và ngay cả Thạch Ngàn mạnh dạn vay vốn xuất ngoại mưu sinh.

Tuy nhiên, điều cốt lõi nhất vẫn là đầu tư cho con em học hành. Nhìn vào những thông tin mà địa phương cung cấp, chúng tôi đã hiểu được phần nào về những khó khăn vẫn cứ bám riết ở vùng đất này. Bởi một thực tế, rất nhiều trẻ em Đan Lai không chịu học cấp 3, thậm chí không học xong cấp 2 đã bỏ học mưu sinh. Với tình trạng này, nhìn vào tương lai thử hỏi, đói nghèo, khốn khó bao giờ mới có thể chấm dứt.