Những khó khăn từ cơ sở

Mường Lống là xã thuần người Mông. Những năm trở lại đây, tình trạng tảo hôn vẫn xảy ra ở vùng đất rẻo cao này, để lại bao hệ lụy cho cộng đồng và xã hội. Qua thống kê của địa phương, từ năm 2023 đến nay đã có 63 cặp tảo hôn; trong đó năm 2023 là 31 cặp, năm 2024 là 8 cặp, năm 2025 là 24 cặp.

Ông Và Bá Xử-Cán bộ xã Mường Lống chia sẻ: Khó khăn hiện nay là nhiều người còn nhận thức hạn chế về tảo hôn và hôn nhân cận huyết, không hiểu rõ và đầy đủ về những hệ lụy do tảo hôn gây ra. Ngoài ra, cũng do phong tục lấy vợ, lấy chồng sớm; thậm chí, có nhiều người không biết chữ dẫn đến những hiểu biết về pháp luật không đầy đủ.

Tại xã vùng biên Na Loi, tình trạng tảo hôn vẫn là thực trạng đáng buồn. Trong 3 năm gần đây, địa phương đã có 11 cặp tảo hôn, riêng năm 2025 có 2 cặp tảo hôn. Một cán bộ xã Na Loi chia sẻ thực trạng nguyên nhân dẫn đến câu chuyện buồn này. Đó là, tình trạng yêu sớm trong lứa tuổi học sinh, nhiều em bỏ học sớm lập gia đình.

 Đáng chú ý, có nhiều cặp, cha mẹ 2 bên đã tổ chức ăn hỏi, cho cưới sớm (mặc dù chính quyền địa phương ko giải quyết việc đăng ký kết hôn khi chưa đủ tuổi và UBND xã đã tiến hành xử lý vi phạm hành chính theo quy định).

Một thực tế rất đáng buồn, từ năm 2021 đến nay, toàn tỉnh đang có hàng trăm trường hợp tảo hôn, trở thành vấn nạn nhức nhối nơi vùng miền núi. Theo đó, năm 2021 có 109 vụ tảo hôn, năm 2022 có 295 vụ, năm 2023 là 230 vụ, năm 2024 là 108 vụ, năm 2025 là 95 vụ.

Qua tổng hợp từ Sở Dân tộc và Tôn giáo Nghệ An cho thấy, thực trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết trên vùng đồng bào DTTS&MN tỉnh Nghệ An bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân chính về nhận thức hạn chế, tập tục lạc hậu và cả chế tài xử lý chưa nghiêm.

Báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo Nghệ An khẳng định: Một số xã chưa thật sự quan tâm, Ban Chỉ đạo cấp xã chưa chủ động vào cuộc trong công tác tuyên truyền, vận động đồng bào; chưa phối hợp nhuần nhuyễn với Sở Dân tộc và Tôn giáo trong công tác triển khai tập huấn tại các mô hình điểm.

Đáng chú ý, các xã có nguy cơ cao về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống chưa chủ động khảo sát, tìm hiểu nguyên nhân và áp dụng các chế tài theo thẩm quyền. Do đó, nhiều trường hợp vi phạm chưa có biện pháp, chế tài xử lý.

 Ngoài ra, còn có một số là cán bộ đảng viên vẫn vi phạm, nên thiếu sự gương mẫu trong cộng đồng. Trong quá trình tổ chức tập huấn, một số học viên không biết nhiều tiếng Kinh, nhận thức còn hạn chế vì vậy mà tiếp thu không đầy đủ các nội dung tuyên truyền.

Nỗ lực đẩy lùi hủ tục

Trước thực trạng nạn tảo hôn trên địa bàn đang ở mức cao, ngay khi vận hành chính quyền 2 cấp, xã Mường Lống đã kiện toàn lại Ban chỉ đạo, phối hợp các đơn vị công an, biên phòng, nhà trường, thôn bản và các tổ chức xã hội tăng cường tuyên truyền, tổ chức ký cam kết không vi phạm tảo hôn và hôn nhân cận huyết.

Theo ông Vừ Bá Xử, cán bộ xã Mường Lống, địa phương sẽ tiếp tục nâng cao trách nhiệm, phối hợp của các cấp, các ngành trong công tác tuyên truyền, vận động, xử lý vi phạm hành chính. 

Phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu gắn với việc duy trì, xây dựng các Mô hình điểm can thiệp làm giảm tình trạng tảo hôn và giảm số phụ nữ DTTS dưới 18 tuổi sinh con. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và các tổ chức chính trị - xã hội, già làng, trưởng bản, Người có uy tín; cộng tác viên dân số tham gia tuyên truyền, vận động, tư vấn pháp luật liên quan đến tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi hôn nhân trái quy định.

 Cùng với đó, tập trung các nguồn lực đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống của vùng đồng bào DTTS, nhất là đối với dân tộc có dân số ít người.

Những năm qua, thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025, tỉnh Nghệ An đã triển khai nhiều giải pháp, cách làm trong việc đẩy lùi vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết.

Cụ thể, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã tổ chức hơn 12.844 lượt người, với 91 Hội nghị tuyên truyền trực tiếp tại 14 mô hình điểm ở các xã Nậm Cắn, Huồi Tụ, Nhôn Mai, Tri Lễ, Môn Sơn và 6 Trường Phổ thông THCS (Bán trú, Nội trú) của xã Tri Lễ, Kỳ Sơn, Tam Quang, Thông Thụ. 

Ngoài ra, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã tổ chức lồng ghép tuyên truyền trong quá trình thực hiện các chương trình, chính sách dân tộc khác trên địa bàn. Sở Dân tộc và Tôn giáo cũng đã biên soạn, cấp phát cho đồng bào 2.810 quyển sổ tay hỏi-đáp, băng đĩa CD, VCD 80 cái, tờ rơi, tờ gấp 60.00 tờ rơi, pa nô, áp phích 15 cái, tranh cổ động, khẩu hiệu 60 cái bằng tiếng Việt về tác hại, giải pháp phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết.

Để việc phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết đạt kết quả, tạo được sự lan tỏa, Sở Dân tộc và Tôn giáo cũng đã tổ chức tập huấn, nâng cao năng lực 23 lớp/3.580 lượt người tham gia; tổ chức đi học tập trao đổi kinh nghiệm 5 chuyến tại các tỉnh phía Bắc và phía Nam với 200 người tham gia; tổ chức hội thi tìm hiểu về Luật hôn nhân và gia định tại các điểm trường THCS bán trú và nội trú…

Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo, các sở, ngành cấp tỉnh như Phụ nữ, Tư pháp, Công an, tỉnh đoàn, y tế, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã tích cực vào cuộc tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức về tảo hôn và hôn nhân cận huyết tùy theo chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị ngành dọc.

Kéo giảm tiến tới xóa bỏ vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết, đang là mục tiêu, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị ở Nghệ An. Hi vọng với sự vào cuộc đồng bộ, gắn trách nhiệm; đặc biệt là sự sâu sát của chính quyền 2 cấp, vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết ở Nghệ An sẽ chấm dứt.