Lễ Cấp sắc là nghi lễ quan trọng, công nhận sự trưởng thành đối với người đàn ông ở tất cả các ngành Dao. Lễ Cấp sắc thường tổ chức cho con trai từ 10 tuổi trở lên và thực hiện vào thời gian nông nhàn. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, hiện nay nhiều nơi không còn tổ chức đầy đủ Nghi lễ Cấp sắc hoặc đã có sự biến tướng so với nghi lễ gốc. Trước nguy cơ mai một nghi lễ thiêng liêng của đồng bào, đồng thời nhằm phát huy giá trị trong đời sống đương đại, nhiều địa phương đã triển khai tái hiện Nghi lễ Cấp sắc phục vụ du lịch trong khuôn khổ Dự án 6 thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, bước đầu đạt được những kết quả tích cực.

Một số địa phương đã đưa Nghi lễ Cấp sắc vào sân khấu hóa trong các lễ hội mùa xuân và dịp lễ lớn, góp phần làm phong phú sản phẩm du lịch văn hóa, đồng thời tạo sinh kế cho cộng đồng. Mới đây, Trung tâm Văn hóa, Truyền thông và Thể thao huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang phối hợp với UBND xã Tân Tiến tổ chức thực nghiệm công diễn Nghi lễ Cấp sắc của người Dao Thanh Y, thôn 4, xã Tân Tiến dưới hình thức sân khấu hóa, phục vụ người dân và du khách thập phương.

Tùy yêu cầu của Ban Tổ chức và đặc trưng của từng chương trình, tôi sẽ dàn dựng những trích đoạn Nghi lễ Cấp sắc phù hợp và số lượng diễn viên tham gia. Tôi chú trọng đưa các cháu học sinh tham gia biểu diễn để khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tích cực học và truyền lại mai sau”.

Nghệ nhân Ưu tú Đặng Nho Vượng, xã Đại Sơn, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái

Tại đêm công diễn, Nghi lễ Cấp sắc được tổ chức với nhiều nghi thức cúng tế, các điệu múa đặc trưng, các bài hát dân ca trong Lễ Cấp sắc đều mang đậm nét văn hoá truyền thống của dân tộc Dao. Các phần của nghi lễ được diễn ra một cách dân dã, tự nhiên, phản ánh sinh hoạt văn hóa cộng đồng, do chính các nghệ sĩ, diễn viên, nghệ nhân dân gian là người dân tộc Dao ở thôn 4, xã Tân Tiến thực hiện, mang lại một Lễ Cấp sắc thiết thực, hấp dẫn người xem.

Chị Nguyễn Thu Hà, du khách đến từ Hà Nội bày tỏ sự thích thú khi lần đầu tiên được tận mắt chứng kiến Nghi lễ Cấp sắc của người Dao. Trước đây, chị chỉ biết đến nghi lễ này qua sách báo và hiểu rằng đây là nghi thức truyền thống chỉ diễn ra trong phạm vi dòng họ, cộng đồng người Dao. Vì vậy, trong chuyến du lịch đến huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang lần này, được xem trình diễn nghi lễ ngay tại địa phương là trải nghiệm đáng quý với chị.

Để góp phần gìn giữ, phát huy giá trị của Nghi lễ Cấp sắc, phải kể đến công lao của các nghệ nhân cao tuổi. Tiêu biểu là Nghệ nhân Ưu tú Đặng Nho Vượng ở xã Đại Sơn, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái đã dành nhiều thời gian để dàn dựng nhiều tiết mục như: Múa rùa, trích đoạn cấp sắc 12 đèn, cấp sắc 3 đèn…, biểu diễn tại các ngày lễ lớn của địa phương. Ông Đặng Nho Vượng cho biết, việc dàn dựng Lễ Cấp sắc của người Dao không hề dễ dàng. Ông thường tìm những trích đoạn hay nhất, đặc sắc nhất mà vẫn phải đảm bảo cho người xem thấy được cái “hồn” và “tính thiêng” của nghi lễ.

Nhờ những nỗ lực tâm huyết ấy, tri thức bản địa được gìn giữ; thanh niên người Dao được khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tích cực học và truyền lại các điệu múa, lời khấn, nhạc cụ truyền thống. Thông qua các buổi diễn, khách du lịch, học sinh, sinh viên và cả cộng đồng người Dao được tiếp cận với nghi lễ một cách sinh động. Đây cũng là cơ hội để giáo dục văn hóa và nâng cao nhận thức về giá trị di sản.