Mưa quả giữa nhành xanh

Những tiếng rào rào trút xuống như mưa rơi vào từng tầng lá, đọng lại trên những chiếc bạt phủ trùm một khoảnh rộng dưới những gốc cây hồ tiêu đang mùa hái quả. Từng đôi bàn tay thoăn thoắt ngắt từng chùm quả chín xen lẫn những chùm xanh đã đạt độ thu hoạch. Bên cạnh cao su, cà phê, điều thì hồ tiêu cũng là một trong số những loài cây chủ lực mang lại nguồn thu chính cho người dân miền cao nguyên. Mùa thu hái hồ tiêu cũng rộn ràng những thanh âm như thế bao năm qua trên miền đất cao nguyên này. Hiện, giá hồ tiêu đang tăng (hơn 90.000 đồng/1 kg) khiến bà con nông dân phấn khởi. Trên nương rẫy, nhiều người cùng nhau bắc thang, kéo bạt thu hoạch hồ tiêu.

Trong vườn hồ tiêu ở huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai, đứng trên chiếc thang cao hơn 6m, Y Miên, SN 1977, trú ở huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum lau nhanh mấy giọt mồ hôi trên mặt dưới cái nắng cao nguyên, hơn 2 tuần nay anh đi hái hồ tiêu thuê từ Kon Tum rồi sang Gia Lai. Một ngày làm việc của anh khoảng 8 tiếng, bắt đầu từ 7 giờ sáng cho đến 5 giờ chiều, trong suốt thời gian đó anh chỉ việc ngồi vắt vẻo trên những cành cây hoặc đứng trên những chiếc thang cao chót vót để hái tiêu.

Với nước da ngăm, khuôn mặt càng trở nên vất vả vì thời tiết nắng nóng gay gắt, người đàn ông Ba Na dáng nhỏ nhắn nhưng xốc vác cứ đều đặn hơn chục năm nay đi làm thuê cho những gia đình trồng hồ tiêu. Là lao động chính trong nhà nên phần lớn thời gian trong năm người đàn ông này lang bạt khắp nơi để tìm kế sinh nhai, mong sao có đủ tiền để cho cha mẹ và con cái ở nhà không chịu cảnh thiếu thốn.

Tháng 3, dưới cái nắng oi ả của mùa khô Tây Nguyên, các vùng trồng hồ tiêu của nhiều địa phương như Đắk Lắk, Gia Lai, Đăk Nông đang vào mùa thu hoạch. Dưới những tán cây cao vút, bà con í ới gọi nhau, rôm rả chuyện trò. Người trải bạt, người dựng thang, có người vắt vẻo trên những chiếc thang cao để hái những chùm tiêu đỏ rực. 

Vì hoàn cảnh khó khăn, bà Huỳnh Thị Lành, 56 tuổi, quê ở tỉnh Quảng Ngãi cũng theo chân người trong làng lên Gia Lai, Đắk Lắk làm nghề hái tiêu thuê được gần một tháng nay. “Vào mùa hái hồ tiêu thuê, các nhân công cùng với mọi người trong gia đình chủ vườn vừa làm vừa ăn ở tại nhà chủ vườn. Mỗi ngày các nhân công trèo hái khoảng 20 - 25 trụ, được trả công 300.000 đồng/người”, bà Lành chia sẻ.

Đối với người lao động nghèo như bà Lành, bên cạnh niềm vui có việc làm, có thu nhập thì trong họ luôn thường trực nỗi bất an vì nghề hái tiêu thuê tiềm ẩn nhiều nguy cơ tai nạn. Người phụ nữ này nhiều lần cũng sợ hãi bởi nghề hái tiêu là nghề nguy hiểm nhất trong cuộc đời của bà, bởi lúc nào cũng phải ngồi bất động trên mấy chiếc thang cao ngất ngưởng.

“Nhiều hộ gia đình trồng tiêu trên trụ cây sống, tiêu phủ trụ cao, phải bắc thang cao gần chục mét mới có thể hái tới, chưa kể nhiều nơi trồng tiêu trên địa thế đồi dốc, nếu không khéo léo thì cả người và thang đều ngã. So với những nghề khác thì hái tiêu được nhiều tiền hơn, nhưng phải làm cẩn thận thì mới không lo gặp tai nạn”, bà Linh bộc bạch.

Nhọc nhằn trong xanh ngắt

Hồ tiêu một thời được gọi là “vàng đen” vì giá trị rất cao. Nghề hái “vàng đen” nhìn đơn giản nhưng tai nạn lao động luôn rình rập và có thể ập đến bất cứ lúc nào. Bởi người hái hồ tiêu phải đứng và đu mình hàng giờ trên chiếc thang cao, cộng với thời tiết nắng nóng, công việc hái hồ tiêu khá vất vả nên tiềm ẩn nhiều rủi ro, nguy hiểm đến tính mạng. Mùa thu hoạch hồ tiêu cũng là mùa gió chướng trên vùng đất Tây Nguyên nên việc trèo cao khá nguy hiểm. Công việc thu hái tiêu buộc phải trèo lên thang ở độ cao từ 3 - 10m, trong khi đó vì địa hình nên ở nhiều vị trí đồi dốc rất khó tìm được mặt phẳng an toàn để bắc thang, nên nếu lơ là hoặc bất cẩn thì người sẽ bị rơi khỏi thang, hoặc cả người và thang cùng rơi xuống đất lúc nào chẳng biết.

Mỗi mùa hồ tiêu, nhiều vụ tai nạn trong quá trình thu hoạch đã xảy ra. Những thương tích thường xảy ra sau khi bị té ngã là gãy tay, gãy chân, thậm chí gãy cổ, gãy cột sống. Nếu không được cấp cứu, phẫu thuật, điều trị kịp thời thì sẽ bị liệt tứ chi, để lại những thương tích rất nặng nề và có thể tử vong thời gian ngắn sau đó. Một nguyên nhân được nhiều người chia sẻ, hái tiêu thường rơi vào thời điểm nắng nóng, nhiều người bị hoa mắt, chóng mặt… dẫn đến tai nạn khi trèo cao. Với những thân cây cao đến chục mét, người thợ phải leo lên những chiếc thang chênh vênh để thu hoạch hồ tiêu. Giữa ánh nắng như thiêu như đốt, họ vẫn phải vất vả mưu sinh, bất chấp những hiểm nguy rình rập.

Vì nguy hiểm luôn rình rập nên nhiều người lao động phải đối mặt với những thương tích, trong khi đó nhiều chủ vườn tiêu cũng khó tìm được nhân công thu hái dù tiền công đã tăng từ 300.000 đồng lên 450.000 đồng/ngày. Bà Huỳnh Thị Thảo, chủ một vườn tiêu ở huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai cho hay, nhiều nhà phải mất nhiều ngày mới tìm được người hái tiêu. Nhiều người hái thuê cũng tìm đến những vườn, những vùng có trụ tiêu thấp, khoảng 3 - 4m để đảm bảo an toàn trong quá trình lao động. Thu hái hồ tiêu phải hái lần lượt từ trên cao xuống, mỗi trụ mất khoảng 30 - 45 phút thu hoạch tùy vào năng suất, trong đó phần lớn thời gian phải đứng trên thang để hái.

Ngoài việc gió thổi, đổ thang, say nắng... thì người hái tiêu còn phải đối mặt với vô vàn nguy hiểm khác, đó là những loài côn trùng như rắn rết, kiến lửa, ong... tấn công, hoặc nhiều người giật mình sợ hãi mà ngã khỏi thang xuống đất. Nhiều người hái hồ tiêu có kinh nghiệm trước khi lên cây bao giờ cũng cẩn thận quan sát, kiểm tra, vừa leo lên vừa đánh động để xua đuổi rắn rết hay côn trùng đi chỗ khác Nhiều trường hợp đi hái hồ tiêu bị ngã mang thương tật vĩnh viễn như chị Lê Thị Ngọc, 42 tuổi, ở thôn 8, xã Ea Ning, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk đã mất khả năng lao động từ 10 năm nay sau một lần đi hái tiêu thuê bị ngã từ độ cao 6m. Hay trường hợp ông Dương Thành, thôn 1A, xã Cư Ni, huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk cũng bị tai nạn khi đang hái tiêu khiến ông bị ngã gãy xương sống cổ, liệt tứ chi, chấn thương tủy. Có nhiều trường hợp như ông Nguyễn Đình Đức, ở thôn 6, xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk bị ngã từ độ cao 4m trong khi đang hái tiêu xuống đất. Ông được mọi nhanh chóng đưa đến Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên cấp cứu và được đội ngũ y bác sĩ điều trị tích cực, mổ kịp thời.

Ở nhiều địa phương, vào mỗi mùa thu hoạch hồ tiêu, chính quyền địa phương cũng thường xuyên tuyên truyền, nhắc nhở, kiểm tra và hướng dẫn người hái hồ tiêu những vấn đề an toàn. Với kinh nghiệm hơn 10 năm đi hái tiêu thuê, chị Ksor Liễu, 34 tuổi, ở huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai cho hay, để tránh những tai nạn bất ngờ có thể xảy ra, người hái tiêu cần xem kỹ hướng gió, phải tìm cách đặt thang cẩn thận đúng vị trí cân bằng và xem kỹ từng bậc thang tránh thang bị mối mọt, gãy nứt bậc thang. Khi hái phải chịu khó xoay thang xung quanh trụ tiêu nhiều lần để tránh hái với tay có thể gây mất thăng bằng. Đặc biệt khi có gió to, phải dùng dây thừng buộc thang vào trụ tiêu tránh bị gió thổi nghiêng người ra khỏi thang rất rễ ngã xuống đất.

Bác sĩ Huỳnh Như Đồng, Trưởng khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên thông tin, sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 đến nay, khoa đã tiếp nhận khoảng 100 bệnh nhân gặp tai nạn thương tích do thu hoạch hồ tiêu. Theo bác sĩ Đồng, hầu hết các vụ tai nạn trên do người dân chủ quan khi kê thang không chắc chắn, đứng không vững, khi gặp gió mạnh dẫn đến ngã đổ. Người dân cũng nên mua bảo hiểm y tế, để khi không may bị tai nạn vào bệnh viện điều trị sẽ đỡ tốn kém. Vì chi phí của mỗi ca phẫu thuật cột sống lên đến vài chục triệu đồng.

Cứ đến tháng 2 tháng 3 hàng năm, mùa thu hoạch hồ tiêu trở thành mùa vất vả, hiểm nguy nhưng cũng mang lại thu nhập cho nhiều người. Dẫu phải đối mặt với những hiểm nguy, đối mặt với nỗi nhọc nhằn nhưng nhiều người vẫn chấp nhận để có được những đồng tiền công xứng đáng có thể lo cho gia đình ở quê nhà.