Chị Hồ Thị Thiêu (36 tuổi, dân tộc Chứt ở bản Kè, xã Lâm Hóa, huyện Tuyên Hóa) lấy chồng từ lúc 13 tuổi, nay chị có tới 8 đứa con. Kết hôn sớm và liên tục sinh nhiều con khiến chị già hơn so với tuổi, thường xuyên đau ốm. Hiện nay, gia đình chị có 7 miệng ăn chỉ trông chờ vào việc đi rừng của người chồng. Do đó, cả nhà thường xuyên rơi vào tình cảnh thiếu đói triền miên, các con đứa nào cũng còi cọc, chậm lớn và không được học hành đến nơi đến chốn.

Không chỉ nạn tảo hôn, mà ở xã Lâm Hóa còn tồn tại tình trạng hôn nhân cận huyết thống cũng đang gây nhức nhối. Như trường hợp anh Hồ Bật ở bản Cáo kết hôn với chị Phạm Thị Náy là chị con bác ruột của mình. Thậm chí, cả bốn anh chị em ruột trong gia đình Hồ Bật cùng kết hôn với bốn anh chị em ruột gia đình chị Náy.

Theo số liệu của Ban Dân tộc tỉnh, 5 năm gần đây, số cặp vợ chồng người DTTS tảo hôn chiếm 22,46% và HNCHT chiếm 0,85% trong tổng số các cặp kết hôn trên toàn tỉnh.

Những năm qua, các cấp chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể, tổ chức chính trị ở địa phương cũng đã và đang tiếp tục nỗ lực triển khai nhiều giải pháp để giảm thiểu tình trạng này. 

Điển hình như, thời gian qua, Trung tâm Nghiên cứu kiến thức bản địa và phát triển thuộc Liên hiệp Khoa học kỹ thuật Việt Nam và Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước (Sở Tư pháp tỉnh Quảng Bình) đã phối hợp thực hiện Dự án "Nâng cao nhận thức pháp luật và hỗ trợ pháp lý đối với các vấn đề TH và HNCHT cho phụ nữ, trẻ em vị thành niên là người DTTS tại 2 huyện Tuyên Hóa và Minh Hóa". 

Dự án được triển khai chính thức từ tháng 6/ 2019 tại 5 xã có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống gồm: Thượng Hóa, Hóa Sơn, Trọng Hóa, Dân Hóa (Minh Hóa) và xã Lâm Hóa (Tuyên Hóa). Các địa phương triển khai dự án, là nơi có văn hóa, phong tục đa dạng, tỷ lệ người không biết chữ cao, nhiều người không hiểu rõ tiếng phổ thông nên khi thực hiện, Dự án đã phối hợp với chính quyền địa phương thành lập được 5 câu lạc bộ (CLB) gia đình và pháp luật tại 5 địa phương triển khai.

Theo đó, Dự án chú trọng tư vấn pháp lý về Luật Hôn nhân và Gia đình, trong đó trọng tâm là các vấn đề liên quan TH&HNCHT cho cán bộ cơ quan nhà nước, thành viên câu lạc bộ ở các địa phương.

Dựa trên đặc điểm về tự nhiên và xã hội vùng đồng bào DTTS, đó là nhiều người không biết chữ hoặc không hiểu rõ tiếng phổ thông, Dự án lựa chọn việc xây dựng và vận hành các câu lạc bộ gia đình và pháp luật, với thành viên chủ yếu là người địa phương làm nòng cốt trong công tác tuyên truyền.

Cách tuyên truyền nâng cao nhận thức pháp luật lần này cũng có sự đổi mới, đưa nội dung tuyên truyền vào các trường phổ thông trên địa bàn; đưa nội dung hoạt động vào chương trình công tác của các chi hội phụ nữ, thanh niên ở thôn, bản...

Đặc biệt, Trung tâm còn tổ chức các phiên tòa giả định, với sự tham gia của đông đảo đối tượng là học sinh THCS trở lên. “Qua phiên tòa, các em biết được thế nào là tảo hôn, như thế nào là HNCHT và anh em trong phạm vi ba đời thì không được kết hôn, biết được độ tuổi phù hợp để kết hôn, nếu không hệ quả sẽ như thế nào... Từ đó, các em có thể tự mình thực hiện hoặc tuyên truyền cho gia đình, bạn bè, anh em trong bản làng thực hiện tốt việc phòng chống", ông Châu Văn Huệ, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kiến thức bản địa và phát triển cho biết.

Bên cạnh đó, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân liên quan vấn đề nêu trên, Trung tâm lập đường dây nóng liên lạc, tư vấn pháp luật; đại diện, bào chữa cho các vụ án trong lĩnh vực này.

Ông Châu Văn Huệ, cho biết: Từ khi dự án được triển khai, đến nay, số người được nâng cao nhận thức pháp luật về TH, HNCHT đã tăng vượt kế hoạch đề ra cho toàn dự án. Tính đến nay, đã có gần 4 nghìn người được tiếp cận pháp luật tốt hơn, trong đó có khoảng 3.523 người được tiếp cận thông qua các hoạt động tập huấn, truyền thông và mô hình của dự án (đạt 503%); có 423 người được tiếp cận thông qua các hoạt động tư vấn và TGPL tại địa bàn (đạt 141%), người DTTS chiếm hơn 88% và nữ giới chiếm gần 68% đối tượng được hưởng lợi.

Chia sẻ tác động của dự án trên địa bàn, ông Đinh Văn Lĩnh, Phó Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa nhìn nhận, Dự án đang tạo được những chuyển biến tích cực về pháp luật trong nhận thức và ý thức của đồng bào DTTS, giúp phụ nữ, trẻ em vùng đặc biệt khó khăn có thêm kiến thức pháp luật. Từ đó, góp phần cùng cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện tốt các chính sách về dân số, kế hoạch hóa gia đình, từng bước cải thiện chất lượng sống.