Thay đổi “bản đồ” thụ hưởng chính sách sau sáp nhập

Đoàn Kết là xã mới của tỉnh Sơn La, được sáp nhập từ xã Đoàn Kết và xã Chiềng Chung (Chiềng Chung trước đó được sáp nhập từ các xã Hua Păng, Quy Hướng, Nà Mường và Tà Lại của huyện Mộc Châu cũ). Sau sáp nhập, toàn xã có 31 bản, với diện tích tự nhiên hơn 240 km².

Trước sáp nhập, Hua Păng và Nà Mường là 2 xã khu vực 1; Quy Hướng là xã khu vực 2; Tà Lại là xã khu vực 3. Điều này lý giải một phần cho sự phát triển tương đối của xã Đoàn Kết sau sáp nhập, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Số liệu tại Đại hội Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 (tổ chức ngày 23/7) cho thấy tổng diện tích sản xuất nông nghiệp của xã Đoàn Kết đạt hơn 9.700 ha, giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích đất canh tác bình quân đạt 55,5 triệu đồng/ha; tỷ lệ hộ nghèo toàn xã chỉ còn 6,1%.

Trong Nghị định số 272/2025/NĐ-CP ngày 16/10/2025 của Chính phủ về phân định vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2026-2030, tỷ lệ nghèo và thu nhập là những tiêu chí “cứng” để phân định xã theo trình độ phát triển. Với điều kiện kinh tế - xã hội như trên, xã Đoàn Kết rất khó lọt vào danh sách xã khu vực 3.

Tuy nhiên, xã Đoàn Kết hiện còn 15 bản đặc biệt khó khăn. Đây là những bản thuộc các xã trước sáp nhập, được phê duyệt tại Quyết định số 612/QĐ-UBDT ngày 16/9/2021 của Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo).

Trong đó, xã Hua Păng có 2 bản đặc biệt khó khăn (Suối Ba, Suối Ngõa); xã Nà Mường có 2 bản (Suối Khua, Sằm Nằm); xã Quy Hướng có 5 bản (Chiềng Khòng, Nà Giàng 2, Vằng Khoài, Bến Trai, Đồng Giăng); xã Tà Lại có 6 bản (Trai Sơn, Pái Mõ, Tà Lọt, Trai Tôn, Nà Cạn, Tháng 5).

Tại Đại hội Đảng bộ xã lần thứ I, xã Đoàn Kết đặt mục tiêu đến năm 2030, giá trị sản xuất trên 1 ha đất canh tác đạt trên 60 triệu đồng; xã đạt chuẩn nông thôn mới, có từ 2 bản đạt nông thôn mới kiểu mẫu; toàn xã không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025. Nhưng những địa bàn nghèo này sẽ là thách thức lớn trong thực hiện mục tiêu đó.

Cân nhắc điều chỉnh để không bỏ sót vùng khó khăn

Đây cũng là tình hình chung của nhiều xã, phường trên địa bàn tỉnh Sơn La sau sáp nhập. Từ ngày 1/7/2025, sau khi sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, nhiều xã khu vực 3 đã sáp nhập với các xã khu vực 2, khu vực 1, đồng nghĩa sẽ có không ít xã thôi hưởng chính sách đầu tư, hỗ trợ địa bàn đặc biệt khó khăn, trọng tâm là Chương trình MTQG 1719.

Sau sáp nhập, số lượng xã khu vực 3 của tỉnh đã giảm mạnh. Tại thời điểm tháng 6/2025, trên địa bàn tỉnh Sơn La có 177 xã thì 104 xã đặc biệt khó khăn; từ ngày 1/7, toàn tỉnh còn chỉ còn 54 xã khu vực 3.

Thực tế này đã được tỉnh Sơn La thông tin cụ thể với đoàn khảo sát của Bộ Dân tộc và Tôn giáo về việc thực hiện Chương trình MTQG 1719 trên địa bàn. Trong đó, ông Nguyễn Viết Hưng, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La, cho rằng hiện ở nhiều địa bàn đời sống người dân còn nhiều khó khăn, nhưng địa phương lại không được công nhận là vùng khó khăn, dẫn đến nhiều chính sách không được thụ hưởng.

Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La kiến nghị các chính sách dân tộc giai đoạn tới không chỉ tập trung hỗ trợ vùng đặc biệt khó khăn mà nên mở rộng ra các địa bàn khác để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS ổn định và toàn diện.

Đại diện Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La khẳng định Chương trình MTQG 1719 là chính sách nhân văn, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào DTTS. Để phát huy hiệu quả, giai đoạn tới cần thiết kế linh hoạt, sát thực tiễn, nhất là trong bối cảnh phân cấp, phân quyền mạnh mẽ theo mô hình chính quyền 2 cấp.

Đơn cử như nội dung hỗ trợ đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt, quy hoạch dân cư, phát triển giáo dục, bảo tồn văn hóa và hỗ trợ nhóm DTTS rất ít người có thể tích hợp trong cùng một dự án. Cách làm này giúp địa phương chủ động hơn trong việc lựa chọn công trình cấp thiết, tránh phải điều chỉnh vốn hằng năm và đẩy nhanh tiến độ thi công.