Năm nào cũng vậy, mỗi dịp kỷ niệm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, nguyên Tư lệnh Sư đoàn 325, Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Quân khu 2, quyền Tư lệnh Quân khu 2 - vị tướng đã trải qua 3 cuộc trường chinh vĩ đại của dân tộc (chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ, chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và phía Bắc của Tổ quốc) - lại tìm về những địa danh, con đường tại TP. Hồ Chí Minh từng in dấu chân bộ đội Sư đoàn 325, Quân đoàn 2 khi tiến công vào giải phóng Sài Gòn-Gia Định. Mỗi dịp như vậy, ông luôn xúc động bồi hồi. Ông tự hào vì đã góp công vào thắng lợi cuối cùng để thống nhất đất nước, vui mừng vì bản thân có được hạnh phúc chứng kiến sự đổi thay, phát triển mạnh mẽ của Thành phố và cũng tiếc thương nhiều đồng chí đồng đội đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của nước nhà.

Trò chuyện cùng phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển tại tư gia ở quận 7 (TP. Hồ Chí Minh), Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy hướng mắt ra xa, nhớ lại những đêm dài hành quân thần tốc. Thiếu tướng ngày đó chỉ đau đáu làm sao cống hiến được nhiều hơn. Cái chết, có chăng chỉ thoáng qua tâm trí một cách nhẹ nhàng, bình thản.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, Đại thắng Mùa Xuân năm 1975 là kết quả tất yếu. Một đường lối đúng đắn, một nghệ thuật quân sự tài tình, một lực lượng đoàn kết quân - dân thì không một kẻ thù nào có thể đè bẹp được. Và ngày 30/4/1975 là kết quả của cuộc trường chinh 20 năm dưới ngọn cờ của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện được ý chí giành độc lập, thống nhất đất nước của dân tộc Việt Nam.

Dù đã ở tuổi 94, ông vẫn nhớ từng giờ từng phút, từng cột mốc quan trọng của chiến dịch. Trong chiều dài ký ức ấy, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy vẫn không thể nén được cảm xúc khi nhớ lại những ký ức về buổi sáng ngày 30/4/1975. Những ngày ấy như vừa diễn ra hôm qua.

Bằng giọng sang sảng xen lẫn sự tự hào ông kể lại chi tiết những ngày cầm quân tiến về Sài Gòn. Sáng 23/4/1975, Sư đoàn 325 nhận lệnh tác chiến của Tư lệnh Quân đoàn 2. Nhiệm vụ trước mắt của Sư đoàn là đánh chiếm Chi khu quân sự Long Thành, Nhơn Trạch, khu vực Thành Tuy Hạ, bắn phá sân bay Tân Sơn Nhất, khống chế đường không và đường sông, không cho địch chạy thoát bằng cách bay lên trời hoặc bơi ra biển. Nhiệm vụ tiếp theo của Sư đoàn là tổ chức vượt sông Đồng Nai đánh chiếm căn cứ hải quân Cát Lái, đánh vào nội đô Sài Gòn để giải phóng quận 9 và quận 4. Đó cũng là trục tiến công của cả Sư đoàn.

Sáng 24/4/1975, Bộ Tư lệnh Sư đoàn phổ biến nhiệm vụ và kế hoạch tác chiến cho các đơn vị. Thời gian làm công tác chuẩn bị rất gấp, chỉ vẻn vẹn có 2 ngày, nhưng với quyết tâm rất cao và sự nỗ lực của mỗi chiến sĩ, trưa ngày 26/4/1975 mọi công việc chuẩn bị đã hoàn thành.

Đúng 17h ngày 26/4/1975, là “giờ G” của cánh quân ở hướng Đông và Đông Nam Sài Gòn. Chiến dịch đã mở màn. Hàng ngàn quả đạn của các đơn vị pháo binh thuộc quân đoàn, sư đoàn và các đơn vị bạn bắt đầu trút bão lửa vào nhiều trận địa, căn cứ của địch ở Biên Hòa, Nước Trong, Long Thành... Pháo cao xạ của ta kiên cường đánh trả máy bay địch phản kích, bảo vệ an toàn cho các trận địa pháo và đội hình chiến đấu của quân ta. Đợt pháo chuẩn bị vừa dứt, các cánh quân của ta từ các hướng, các công sự, chiến hào... ồ ạt xông lên đánh chiếm trận địa địch.

Cuộc chiến đấu giữa ta với địch diễn ra một mất một còn. Ngay tại đó, các mũi tiến công của ta đều bị chặn, hai xe tăng của ta bị bắn cháy. Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1 Nguyễn Ánh Dương và một số cán bộ, chiến sĩ ta hy sinh ngay trên đường phố khi ngày hòa bình đã cận kề.

Sáng 27/4/1975, cuộc chiến đấu ở Long Thành vẫn diễn ra rất ác liệt. Ta quyết đánh chiếm được Long Thành, còn địch cũng ra sức cố giữ lấy. Chúng tăng cường Lữ đoàn 468 thủy quân lục chiến cho lực lượng tại chỗ, tăng cường phi pháo đánh phá vào đội hình chiến đấu của ta, đồng thời phản kích để giữ Long Thành.

Đối với bộ đội ta, với quyết tâm chiến đấu cao trên cơ sở nắm được lực lượng địch nên đã thay đổi cách đánh phù hợp. Do đó, đến 16 giờ 30 phút ngày 27/4/1975, quân ta đã làm chủ hoàn toàn Chi khu quân sự Long Thành. 

Sáng 29/4/1975 là thời điểm toàn mặt trận chuyển sang tổng công kích. Bộ Tư lệnh chiến dịch lệnh cho trận địa pháo tầm xa 130mm đặt ở Nhơn Trạch bắn vào sân bay Tân Sơn Nhất. Tiếng pháo rung chuyển cả thành phố Sài Gòn, báo hiệu giờ cáo chung không thể tránh khỏi của chính quyền “Việt Nam Cộng hòa”.

Lúc này, Trung đoàn 46 của Sư đoàn 325 cũng được lệnh tiến công mục tiêu Thành Tuy Hạ. Đây là một khu thành cổ, địch đã cải tạo thành một kho chứa bom đạn và vũ khí rất lớn để dự trữ cho toàn miền Nam. Cuộc chiến đấu diễn ra rất quyết liệt suốt 6 tiếng đồng hồ mà Trung đoàn 46 vẫn chưa dứt điểm được mục tiêu. 18 giờ cùng ngày, căn cứ Thành Tuy Hạ bị tiêu diệt. Sau đó khoảng một giờ, lực lượng tấn công của ta đã tới bến phà Cát Lái, sẵn sàng vượt sông đánh chiếm căn cứ hải quân Cát Lái và tiến về giải phóng Sài Gòn.

Sau khi đánh chiếm xong Thành Tuy Hạ, Trung đoàn 46 và Tiểu đoàn 3 của Trung đoàn 101 thọc thẳng đến bến phà Cát Lái. Trước mặt chúng tôi lúc này là dòng sông rộng chừng 800m. Nơi đây vốn không có cầu. Hằng ngày, muốn vượt sông chỉ có hai chiếc phà. Theo các đồng chí địa phương cho biết, mỗi phà có thể chở được cùng lúc 20 chiếc xe vận tải. Nếu đúng như vậy thì kế hoạch vượt sông của ta rất thuận lợi. Nhưng khi đến nơi, thực tế mỗi phà chỉ có thể chở được hai chiếc xe vận tải, mà ngay từ chiều hôm trước, địch đã đưa cả hai chiếc phà đó sang bờ sông bên kia.

Vào thời điểm đó, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy còn nhớ như in hàng trăm tàu thuyền do Nhân dân địa phương được đưa đến Cát Lái, giúp chở quân của Trung đoàn 101 nhanh chóng vượt sông, đánh chiếm các cụm địch ở ven sông và thọc vào đánh chiếm căn cứ Cát Lái. Nhờ sức mạnh của lòng dân, quân ta đã dễ dàng vượt sông tiến về Sài Gòn. Dân không chỉ giúp bộ đội tàu thuyền mà vào phố lần đầu, nếu không có Nhân dân dẫn đường, không có dân tiếp tế lương thực cùng bộ đội vượt qua hòn tên, mũi đạn của kẻ thù thì không có chiến thắng thần tốc đến vậy. "Chiến tranh Nhân dân là như vậy đấy!", Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy nhấn mạnh.

Sau khi đánh chiếm xong căn cứ Cát Lái, Trung đoàn 101 nhanh chóng phát triển vào đánh chiếm quận 9, vượt sông qua bến phà Thủ Thiêm chiếm khu vực quận 4 và Tân Cảng. Trong lúc này, lực lượng đột kích của Quân đoàn 2 cũng đã vượt qua cầu Sài Gòn, cầu Thị Nghè, rồi theo đường Hồng Thập Tự tiến vào chiếm dinh Độc Lập. 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, lá cờ giải phóng đã tung bay trên nóc Dinh Độc Lập. Toàn bộ Nội các Việt Nam Cộng hòa do Tổng thống Dương Văn Minh đứng đầu đã đầu hàng không điều kiện. Chiến dịch Hồ Chí Minh đã toàn thắng, non sông đã thu về một mối.

Ngày 30/4/1975, khi nghe được tin giải phóng Sài Gòn thì từ Nam đến Bắc, nhiều người còn chưa bao giờ nghĩ đến sẽ có một ngày như vậy. Bởi, chính bản thân Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy là một người trong cuộc, cũng không nghĩ rằng thắng lợi sẽ diễn ra nhanh chóng như thế. Một chiến dịch kéo dài 14 ngày (từ 16 đến 30/4/1975) đã đập tan hệ thống kìm kẹp của đế quốc Mỹ và tay sai để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Chiến thắng đến với những người xông pha trận mạc cả một đời như ông đẹp như một giấc mơ, điều mà ông và đồng đội đã chờ đợi từ lâu lắm rồi.

Câu chuyện giữa tôi và vị Thiếu tướng đáng kính cứ thế kéo dài từ sáng cho tới quá giờ trưa. Bỗng nhiên, giọng ông trùng xuống và khóe mắt nhòa đi. Ông kể: Trong cuộc chiến, quân địch được trang bị vũ khí hiện đại, hỏa lực mạnh. Quân số giữa ta và địch có sự chênh lệch rất lớn. Nhiều đồng đội của ông đã ngã xuống, nhiều người không giữ được hình hài nguyên vẹn, vẫn đang nằm rải rác khắp nơi. Họ là thế hệ tinh hoa của dân tộc mãi mãi nằm xuống ở tuổi đôi mươi mà chưa được tận hưởng thời khắc hòa bình.

“Tôi còn nhớ như in ngày được lệnh tiến về Sài Gòn. Tất nhiên không riêng gì tôi mà tất cả cán bộ chỉ huy, chiến sĩ đều phấn khích trong niềm vui vỡ òa. Được tham gia chiến đấu giải phóng Sài Gòn là vinh dự với mỗi người lính chiến đấu vì Tổ quốc. Chúng tôi đã thấy ngày độc lập, thống nhất non sông đã đến gần. Tự hào, vinh dự như vậy, nhưng chặng đường từ Đà Nẵng vào Sài Gòn cả nghìn km, chúng tôi phải thần tốc tiến vào Sài Gòn nhưng cũng phải phá tan mọi rào cản của quân địch trên đường Nam tiến. Cho nên nhiệm vụ này rất khó khăn. Đã có nhiều người hy sinh trên bước đường hành quân trước thềm ngày đất nước giải phóng. Thậm chí có những người đã hy sinh trong ngày cuối cùng Sài Gòn hoàn toàn giải phóng”, Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy chia sẻ trong sự xúc động.

Đến đây, giọng vị Thiếu tướng cả đời gắn với trận mạc bỗng nghiêm lại: “Hòa bình này được đổi bằng máu xương bao người, thế hệ hôm nay hãy cố giữ”.

Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy bày tỏ mong muốn thế hệ trẻ giữ được truyền thống bất khuất của dân tộc, có kiến thức, khoa học để xây dựng đất nước vững mạnh. Giá trị của chiến thắng, giá trị của độc lập rất lớn lao, cần phải được ghi nhớ, khắc sâu trong tâm khảm các thế hệ người dân Việt Nam. 

Cúi chào Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, tôi ra về, nhưng câu nói của ông mãi quẩn quanh trong tâm trí. Tôi cũng bỗng nhớ một câu hỏi rất hay được trích từ bộ phim “Áo lụa Hà Đông” thời gian qua nổi tiếng trên mạng xã hội: “Hòa bình có đẹp không?”. Sự thật, hòa bình rất đẹp, điều này minh chứng rất rõ ở thực tế cuộc sống người dân Việt Nam hiện tại.