Ông Trần Văn Hiền từng là chiến sĩ, tham gia chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị, chứng kiến bao số phận vào sinh ra tử. Thế nên, nỗi trăn trở về đồng đội, trong đó có những nhà báo đã ngã xuống, cứ như nắm rơm vò trong dạ ông, suốt bao năm. Ông kể: Các nhà báo ra chiến trường là đi theo đơn vị chiến đấu nên khi hy sinh gần như không ai biết, cũng không ai lập danh sách. Phần lớn họ không có mộ chí, không tìm được hài cốt và hầu hết bị lãng quên.

Và bước chân của ông Hiền đã đi theo đúng tiếng lòng thổn thức ấy. Những thông tin nhỏ nhoi, mẩu chuyện ít ỏi, mơ hồ… về các nhà báo liệt sĩ trên khắp cả nước được ông chắt chiu, nâng niu trên hành trình phục dựng chân dung những người lính - nhà báo.

Sau nhiều ấp ủ, năm 2003, ông Trần Văn Hiền, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nghệ An, bắt đầu sưu tầm thông tin về các nhà báo liệt sĩ. Suốt gần 20 năm sau đó, ông không quản ngại đường xa, tìm đến hàng chục cơ quan báo chí trong cả nước để chắt lọc, tìm kiếm thông tin về các nhà báo đã ngã xuống khắp mặt trận từ năm 1947 đến chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc, làm nghĩa vụ quốc tế.

Thông tấn xã Việt Nam là nơi đầu tiên ông đến, cung cấp danh sách 287 nhà báo liệt sĩ. Điện ảnh Quân đội nhân dân có 78 người, Đài Tiếng nói Việt Nam 70 người. Từ đó, ông tiếp tục đến Báo Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Điện ảnh Giải phóng, các cơ quan báo chí địa phương tại TP. Hồ Chí Minh, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Định…

Việc điền đầy đủ danh sách không dễ dàng. Nhiều liệt sĩ chỉ còn vài dòng tư liệu ít ỏi, thậm chí chỉ còn cái tên trong ký ức đồng đội. Vậy là ông Hiền lại lặn lội đến từng địa phương, gặp gia đình, đồng nghiệp, nhân chứng để nhặt nhạnh thông tin, phục dựng chân dung nhà báo liệt sĩ.

Trong mạch suy nghĩ, nhà báo Văn Hiền chia sẻ với chúng tôi về những đồng nghiệp đặc biệt, hy sinh trong thời khắc đặc biệt. Đó là liệt sĩ chống thực dân Pháp đầu tiên - nhà báo Trần Kim Xuyến (SN 1921, Hương Sơn, Hà Tĩnh), nguyên Phó Giám đốc Nha Thông tin Việt Nam, hy sinh ngày 3/3/1947. Liệt sĩ cuối cùng trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ là nhà báo Nguyễn Đức Hoằng (SN 1942, Tân Yên, Hà Bắc), phân xã trưởng Lộc Ninh, hy sinh ngày 6/8/1974. Nhà báo duy nhất hy sinh tháng 2/1978 trong đội quân tình nguyện giúp Nhân dân Campuchia là Vũ Hiến, quê Thủy Nguyên, Hải Phòng. Nhà báo hy sinh tháng 2/1979 bảo vệ biên giới phía Bắc là phóng viên Bùi Nguyên Khiết, Báo Hoàng Liên Sơn…

Hàng trăm chân dung nhà báo liệt sĩ lần lượt hiện rõ qua từng trang viết đầy cảm xúc của nhà báo Văn Hiền. Người đầu tiên ông viết lại chân dung là liệt sĩ Vũ Hiến và Bùi Nguyên Khiết-những người bạn tri kỷ từng học với ông tại Trường Tuyên giáo Trung ương. Đây cũng là hai nhân vật mở đầu cho hành trình dài thu thập tư liệu quý về các nhà báo liệt sĩ từ Bắc chí Nam.

Năm 2019, khi đã tổng hợp danh sách 511 nhà báo liệt sĩ và được Bảo tàng Báo chí Cách mạng Việt Nam thẩm định, nhà báo Văn Hiền lại day dứt với một câu hỏi lớn: Thẩm định xong rồi sẽ ra sao?

Một lần nữa, ông “gõ cửa” các cơ quan chức năng và trụ trì chùa Âu Lạc, xã Hưng Lộc, TP. Vinh, tỉnh Nghệ An, xin lập ban thờ các nhà báo liệt sĩ ngay tại chùa. Đại đức Thích Đồng Tuệ đã gần như ngay lập tức đồng ý, sắp xếp một không gian thờ tự trang trọng. Với chốn thiền môn, đây là việc làm thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, phù hợp tinh thần tri ân của nhà Phật.

Sau khi rước anh linh về thờ tự, năm 2020, Giáo hội Phật giáo tỉnh Nghệ An tổ chức lễ cầu siêu cho các liệt sĩ là phóng viên, nhà báo đã hy sinh. Đây là sự ghi nhận và tưởng nhớ công đức, sự hy sinh cao cả của nhiều thế hệ chiến sĩ cầm bút. Nơi thờ còn trưng bày nhiều kỷ vật thiêng liêng của các phóng viên như bút, máy ảnh, mũ…

Hôm nay, hàng trăm tư liệu, kỷ vật quý giá của các nhà báo liệt sĩ là chừng ấy câu chuyện xúc động, chan chứa ký ức đau thương. Với nhà báo Văn Hiền, đây là “tượng đài” ông dựng nên cho đồng nghiệp bằng niềm tin, sự kiên trì và lòng biết ơn sâu sắc.