Trước đó, trong bài 3 của tuyến bài, nhiều ý kiến cho rằng, Quốc hội xem xét chính sách "miễn học phí toàn diện" để gỡ bỏ rào cản kinh tế, giải quyết "điểm nghẽn" 87,5% lao động không có chuyên môn kỹ thuật.

Trao đổi với phóng viên VietNamNet về vấn đề này, Ts. Nhân học Nguyễn Thị Thuận (chuyên gia nghiên cứu, giảng dạy về Dân tộc học và chính sách dân tộc), cho rằng, đây là con số "buộc chúng ta phải nhìn nhận lại", dù Đảng, Nhà nước đã có nhiều chính sách then chốt để phát triển nguồn nhân lực tại chỗ.

Tuy nhiên, Ts. Nguyễn Thị Thuận phân tích, việc "miễn học phí toàn diện" là một giải pháp mang tính nhân văn nhưng chưa căn cơ và tiềm ẩn rủi ro chính sách,  "Nó có thể tạo tâm lý ỷ lại, giảm động lực học tập nghiêm túc, tập trung vào số lượng sinh viên mà không giải quyết được chất lượng đầu ra, dẫn đến nghịch lý "học có bằng cấp nhưng thất nghiệp".

Thay vào đó, bà đề xuất một giải pháp mang tính đột phá, vừa hỗ trợ, vừa tạo động lực, gọi là "Học bổng hiệu suất và Hỗ trợ sinh hoạt phí có điều kiện".

Giải pháp này được hiểu là, Nhà nước có thể tài trợ miễn/giảm học phí và hỗ trợ sinh hoạt phí cho sinh viên DTTS trong học kỳ đầu tiên. "Học bổng chỉ duy trì", bà nhấn mạnh, "nếu sinh viên đạt kết quả học tập từ tốt trở lên và có tham gia hoạt động cộng đồng. Nếu không đạt, sinh viên cần đóng một phần học phí và tự lo chi phí sinh hoạt". 

Bà cho rằng, cơ chế này tạo ra sự ràng buộc công bằng và khích lệ. Thậm chí, cần có "chế tài bồi hoàn học phí" đối với sinh viên bỏ học giữa chừng để đảm bảo ngân sách nhà nước được sử dụng hiệu quả.

Bên cạnh "Học bổng hiệu suất", Ts. Nguyễn Thị Thuận hiến kế một giải pháp căn cơ thứ hai là, cơ chế "đặt hàng" nhân lực do Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì.

"Hằng năm, Bộ Dân tộc và Tôn giáo rà soát từ các địa phương về dự báo nhu cầu nguồn nhân lực gắn với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh. Từ đó, Nhà nước sẽ "đặt hàng" các cơ sở đào tạo, tránh đào tạo tràn lan các ngành không có đầu ra. Quan trọng nhất, các tỉnh phải có cam kết đến tận các xã, sở ngành về việc sử dụng nguồn nhân lực này sau khi đào tạo", Ts. Nguyễn Thị Thuận đề xuất. 

Ts. Nguyễn Thị Thuận kết luận, chỉ khi có sự vào cuộc đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, cùng cam kết của sinh viên, thì mới tạo ra phong trào thi đua học tập thực sự, và đây chính là "chìa khóa" tháo gỡ mọi nút thắt về nguồn nhân lực cho vùng DTTS.