Hướng đến một nền giáo dục đồng bộ

Từ năm 2020, Chương trình phổ thông mới đã được triển khai theo chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" của Nghị quyết 88/2014 của Quốc hội. Chủ trương này nhằm chấm dứt độc quyền xuất bản, khuyến khích xã hội hóa biên soạn. Mỗi môn học có thể có một hoặc nhiều bộ sách; UBND tỉnh quyết định lựa chọn bộ sách sử dụng ổn định tại địa phương.

Bước đầu, các bộ sách giáo khoa đã phát huy tác dụng, góp phần nâng cao chất lượng nội dung và sáng tạo trong biên soạn, mở rộng cơ hội lựa chọn cho các nhà trường, giáo viên và học sinh, giúp các em tiếp cận kiến thức đa dạng, phong phú hơn và rèn luyện kỹ năng phản biện khoa học.

Tuy nhiên, quá trình sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa cũng bộc lộ một số vướng mắc, bất cập cần khắc phục. Mặc dù 3 bộ sách giáo khoa hiện nay huy động được nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo có chuyên môn uy tín để biên soạn, nhưng nhìn chung khối lượng kiến thức trong các bộ sách vẫn còn khá nặng, dễ gây tình trạng quá tải cho học sinh.

Bên cạnh đó, do có nhiều bộ sách giáo khoa nên gây khó khăn cho nhiều nhà trường, giáo viên, học sinh lựa chọn; nhất là học sinh đang học bộ sách giáo khoa này khi chuyển sang trường khác, địa bàn khác lại phải học bộ sách giáo khoa khác nên gây bất lợi cho các em trong việc tiếp cận kiến thức.

Trong bối cảnh đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá giáo dục và đào tạo (Nghị quyết 71) trong đó nội dung đề cập trong nghị quyết này được dư luận quan tâm là bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Chủ trương xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc được đưa ra,  đã nhanh chóng nhận được sự quan tâm, ủng hộ từ đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục ở nhiều địa phương. Đây không chỉ là giải pháp về chuyên môn, mà còn là bước đi mang ý nghĩa chiến lược, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời tạo sự đồng thuận trong toàn xã hội.

TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), cho rằng, chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là bước điều chỉnh hợp lý, nhằm bảo đảm tính công bằng và đồng bộ trong tiếp cận tri thức.

Theo ông Nguyễn Tùng Lâm, giải pháp “một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc” nhằm khắc phục tình trạng phân tán, thiếu đồng bộ của mô hình trước đây nhưng vẫn giữ được sự linh hoạt thông qua những phần mở, để các địa phương và nhà trường có thể bổ sung nội dung phù hợp với điều kiện thực tế.

Còn theo ông Lê Quang Trí, Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Đồng Tháp, việc thực hiện chủ trương này sẽ giúp nâng cao chất lượng, đồng thời giảm chi phí cho xã hội. Việc thống nhất một bộ sách giáo khoa sẽ tạo sự đồng thuận rộng rãi.

Nhanh chóng xây dựng hoàn thiện bộ sách giáo khoa thống nhất

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá giáo dục và đào tạo (Nghị quyết 71) là dấu mốc chiến lược. Qua đó, góp phần tạo ra những bước ngoặt mới về tư duy, nhận thức và hành động trong việc đưa giáo dục và đào tạo phát triển lên tầm cao mới.

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, Bộ GD&ĐT có trách nhiệm biên soạn một bộ sách giáo khoa thống nhất, có chất lượng tốt nhất để phục vụ, đáp ứng nhu cầu giảng dạy, học tập của giáo viên và học sinh trong thời gian tới.

Tại cuộc triển khai thực hiện Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-Đ ngày 9/9, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra một mốc thời gian nhất định hoàn thành một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc.

Tuy nhiên, để việc biên soạn và triển khai bộ sách giáo khoa dùng chung đạt hiệu quả, cần lưu ý một số vấn đề then chốt.

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, Bộ GD&ĐT cần rà soát lại toàn bộ chuẩn kiến thức trong chương trình để bảo đảm nội dung phù hợp, tránh tình trạng quá tải.

Bên cạnh đó, đội ngũ biên soạn phải có sự kết hợp hài hòa giữa các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín, chuyên môn cao với giáo viên trực tiếp giảng dạy giàu kinh nghiệm, nhằm tạo ra những bộ sách gần gũi, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và khả năng tiếp thu của học sinh.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, chủ trương bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là cần thiết, nhưng không nên loại bỏ ngay 3 bộ sách giáo khoa phổ thông hiện nay, vì những bộ sách này cũng được biên soạn công phu, thẩm định chặt chẽ, khoa học. Nếu loại bỏ sẽ gây lãng phí.

Vì thế, cùng với một bộ sách giáo khoa chuẩn dùng chung, các nhà trường, giáo viên và học sinh cần coi các bộ sách giáo khoa này là những tài liệu tham khảo bổ ích để góp phần đa dạng hóa kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

Cùng với việc biên soạn sách giáo khoa, cần song song đổi mới chương trình đào tạo tại các trường sư phạm để chuẩn bị một thế hệ giáo viên mới có đủ phẩm chất, trình độ, năng lực, kỹ năng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đổi mới GD&ĐT.