Analytic
Báo Dân tộc và Phát triẻn
Chuyên trang

Dân tộc - Tôn giáo với sự phát triển của đất nước

Sắc màu 54

Ấn tượng với nghệ thuật làm gốm Bàu Trúc

Thúy Hồng - 17:19, 27/02/2023

Vừa qua, Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Nhằm giới thiệu và tôn vinh nghệ thuật làm gốm độc đáo của đồng bào dân tộc Chăm, trong Ngày hội sắc Xuân 2023 tại Làng Văn hóa Du lịch các Dân tộc Việt Nam, các nghệ nhân làng gốm Bàu Trúc (huyện Ninh Phước, Ninh Thuận) đã tái hiện các công đoạn làm gốm đến đông đảo du khách thăm quan, du lịch.

Các nghệ nhân làm gốm Bàu Trúc, trình diễn làm gốm tại Làng Văn hoá Du lịch các Dân tộc Việt Nam
Các nghệ nhân làm gốm Bàu Trúc tái hiện quy trình sản xuất bình hoa bằng gốm tại Làng Văn hóa Du lịch các Dân tộc Việt Nam

Làng nghề Bàu Trúc nằm ven Quốc lộ 1A thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước (Ninh Thuận), cách Tp. Phan Rang - Tháp Chàm 10 km về hướng Nam. Trải qua hàng ngàn năm, đến nay, nghệ thuật làm gốm của đồng bào Chăm ở làng nghề Bàu Trúc vẫn lưu giữ được những nét đặc trưng riêng. Đây cũng chính là lý do mà Nghệ thuật làm gốm của người Chăm đã được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Nghề làm gốm của đồng bào Chăm rất công phu. Với loại gốm khác, để tạo hình một đồ vật nào đó, các nghệ nhân phải cần sự hỗ trợ của bàn xoay. Nhưng với gốm Bàu Trúc thì người ta làm bằng tay, từ bước tạo hình cho đến trang trí tạo hoa văn không cần dùng bàn xoay. Các nghệ nhân chỉ sử dụng đôi bàn chân để làm bệ đỡ thay cho bàn xoay và đồng thời vuốt khối đất để tạo hình sản phẩm.

Việc làm gốm Bàu Trúc không sử dụng bàn xoay
Điều đặc biệt là người thợ gốm Bàu Trúc khi làm ra sản phẩm không cần bàn xoay.

Để làm ra sản phẩm gốm Bàu Trúc, người ta dùng loại đất có độ dẻo cao. Đất được làm sạch, đập nhuyễn, ngâm nước, sau đó trộn với cát trắng hạt nhỏ theo tỷ lệ 2 đất sét 1 cát. Khâu chuẩn bị đất phải rất kỹ lưỡng, chỉ cần sót ít bụi bẩn thì sản phẩm sau khi nung sẽ bị nứt, hư hỏng ngay. 

Những sản phẩm làm bằng gốm được nặn bằng tay vốn chất chứa nhiều công sức và sự tỉ mỉ của người dân làng Bàu Trúc
Những sản phẩm được nặn bằng tay thể hiện sự tỉ mỉ của người dân làng Bàu Trúc

Những sản phẩm làm bằng gốm được nặng bằng tay vốn chất chứa nhiều công sức và sự tỉ mỉ của người dân làng Bàu Trúc. Việc làm gốm không sử dụng bàn xoay là một thử thách lớn đối với cả những những nghệ nhân lành nghề. Điều này đòi hỏi, người làm gốm phải có sự khéo léo, kiên trì, bền bỉ trong cả khâu chế tác lẫn trong việc gìn giữ văn hóa nghề gốm của dân tộc.

Gốm Bàu Trúc còn đặc biệt ở chỗ, mỗi sản phẩm đều được làm hoàn toàn thủ công dưới đôi bàn tay của người thợ và mỗi sản phẩm khi ra lò luôn là "độc bản". Do được làm thủ công hoàn toàn từng sản phẩm một, nên tính "độc bản" được thể hiện ở chỗ cho dù có cùng chủng loại sản phẩm nhưng sẽ không có chiếc nào giống y hệt chiếc nào, như đúc bằng khuôn ở các làng nghề gốm khác. Giữa các sản phẩm luôn có sự khác biệt nhất định, phụ thuộc vào sức khỏe, cảm xúc của người thợ.

Những sản phẩm gốm có xuất xứ từ làng Bàu Trúc luôn mang vẻ đẹp rất riêng, đậm chất văn hóa, tín ngưỡng dân tộc Chăm
Mỗi sản phẩm gốm của làng Bàu Trúc luôn là độc bản.

Nghệ nhân Đàng Thị Hoa - làng gốm Bàu Trúc, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận cho biết: Sở dĩ gốm ở làng Bàu Trúc không thể sử dụng bàn xoay để chế tác được là vì đất sét ở nơi đây có kết cấu khá đặc biệt. Đất sét đặt lên bàn xoay sẽ bị dính chặt, khó có thể xoay để tạo hình gốm. Do đó, để chế tác gốm Bàu Trúc, người dân làng phải sử dụng cách truyền thống là nặn bằng tay.

Gốm Bàu Trúc còn đặc biệt ở chỗ, mỗi sản phẩm đều được làm hoàn toàn thủ công dưới đôi bàn tay của người thợ và mỗi sản phẩm khi ra lò luôn là
Gốm Bàu Trúc còn đặc biệt ở chỗ, các sản phẩm được làm hoàn toàn thủ công và khi ra lò luôn là "độc bản"

Hoa văn trên sản phẩm của làng gốm Bàu Trúc vốn là những hình ảnh dân dã, mang đậm nét đời thường, gần gũi. Từng vật dụng đơn giản như vòng tre, vỏ sò… được người làng sử dụng để tạo hoa văn trên các sản phẩm gốm. Những hoa văn này phảng phất nên tinh thần đơn giản nhưng đậm tính dân tộc và truyền thống của gốm.

Hoa văn trên sản phẩm của làng gốm Bàu Trúc vốn là những hình ảnh dân dã, mang đậm nét đời thường, gần gũi
Hoa văn trên sản phẩm của làng gốm Bàu Trúc gần gũi với cuộc sống đời thường

Gốm mộc được sản xuất trong khoảng 5 - 10 ngày rồi đem ra nung. Kỹ thuật nung cũng khá đặc biệt, không phải là lò nung điện hay than, mà là được đun trực tiếp bằng rơm và củi xung quanh sản phẩm. Gốm được xếp bên trên một lớp củi khô và chất rơm lên trên cùng, thế nên khi ra lò, chất gốm cũng tạo nên một nét đặc sắc không nhầm lẫn ở đâu được.

Màn tái hiện làm gốm Bàu Trúc tại Làng Văn hoá Du lịch các dân tộc Việt Nam thu hút các du khách nhí
Màn tái hiện làm gốm Bàu Trúc tại Làng Văn hoá Du lịch các dân tộc Việt Nam thu hút các du khách nhí

Những sản phẩm gốm có xuất xứ từ làng Bàu Trúc luôn mang vẻ đẹp rất riêng, đậm chất văn hóa, tín ngưỡng dân tộc Chăm nhưng cũng hết sức mộc mạc, giản dị như bản chất ngay thẳng, thật thà, chất phác của người dân nơi đây.