Lâu nay, việc phát triển vùng nguyên liệu rừng gỗ lớn đã và đang được xác định là hướng quan trọng của ngành Lâm nghiệp trong chiến lược phát triển bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và thích ứng với biến đổi khí hậu. Dưới sự chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương đã đẩy mạnh thực hiện kế hoạch phát triển rừng trồng gỗ lớn thông qua việc ban hành chính sách hỗ trợ giống chất lượng cao, chuyển giao quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, tỉa thưa, cũng như khuyến khích mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi.

Nhờ vậy, đến giữa năm 2025, có nước có khoảng 448.000 ha rừng trồng sản xuất gỗ lớn, tăng nhanh so với giai đoạn trước và phản ánh nỗ lực chuyển đổi từ mô hình chu kỳ ngắn sang chu kỳ dài. Ngoài ra, đã có khoảng 63.000 ha rừng được chuyển hóa từ rừng gỗ nhỏ sang gỗ lớn thông qua các chương trình hỗ trợ của Nhà nước và hợp tác công - tư.

Ba vùng sinh thái trọng điểm - Bắc Trung Bộ (235.000 ha), miền núi phía Bắc (113.500 ha) và Tây Nguyên (76.000 ha) - đang giữ vai trò dẫn dắt trong phát triển vùng nguyên liệu nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, quy hoạch vùng rõ ràng và sự vào cuộc tích cực của chính quyền địa phương.

Trong tổng số 448.000 ha rừng trồng sản xuất gỗ lớn, diện tích rừng được cấp chứng chỉ sản xuất rừng bền vững (FSC) mới chỉ đạt khoảng 283.000 ha, tập trung chủ yếu ở khu vực Bắc Trung Bộ và miền núi phía Bắc, chiếm gần 65% diện tích rừng trồng đã được chứng nhận toàn quốc.

Riêng tại Nghệ An, một đơn vị có diện tích rừng bèn vững đứng thứ 4 cả nước, với khoảng 25.000 ha được cấp chứng chỉ FSC, có gần 10.000 doanh nghiệp, cơ sở tham gia chế biến. Giá trị kim ngạch xuất khẩu giai đoạn 2021 - 2024 bình quân của tỉnh đạt 281,31 triệu USD/năm; riêng năm 2024 đạt 304 triệu USD, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất lâm nghiệp giai đoạn 2021 - 2024 bình quân đạt 7,66%.

Việc phát triển rừng bền vừng đã được một số tỉnh chủ động tích hợp quy hoạch, ban hành các cơ chế hỗ trợ, đồng thời xây dựng mô hình tổ nhóm lâm nghiệp, hợp tác xã lâm nghiệp kiểu mới gắn với doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp chế biến gỗ đã bắt đầu liên kết sản xuất với hộ trồng rừng để đảm bảo đầu vào nguyên liệu ổn định, chất lượng cao, phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu.

Đó là dấu hiệu cho thấy vùng nguyên liệu gỗ lớn đang từng bước hình thành theo hướng tập trung, quy mô, có tổ chức. Đặc biệt, là vai trò của hệ thống khuyến nông trong công tác tập huấn, xây dựng mô hình trình diễn, hướng dẫn kỹ thuật, quản lý rừng bền vững kết nối thị trường.

Những năm qua, để tăng trưởng diện tích rừng sản xuất nói chung, rừng trồng sản xuất quy mô lớn, rừng được cấp chứng chỉ FSC, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã chuyển giao nhiều mô hình, dự án về quy trình trồng, giống, kỹ thuật chăm sóc. Đó là các dự án “Xây dựng mô hình trồng rừng gỗ lớn thâm canh theo hướng quản lý rừng bền vững phục vụ chế biến và xuất khẩu”, giai đoạn 2022 - 2024 tại Tuyên Quang, Phú Thọ với quy mô 120 ha; Dự án “Xây dựng mô hình vườn ươm sản xuất cây giống lâm nghiệp phục vụ trồng rừng vùng nguyên liệu”, giai đoạn 2022 - 2024 tại Quảng Trị và Thành phố Huế. 

Dự án “Xây dựng mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn bằng một số giống Keo lai tam bội tại vùng Bắc Trung Bộ”, giai đoạn 2023 - 2025, quy mô 120 ha tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị. Dự án “Xây dựng mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn bằng một số giống Keo lai tại các tỉnh miền núi phía Bắc”, giai đoạn 2025 - 2027 với quy mô 120 ha tại Bắc Kạn và Cao Bằng.

Nhiều ý kiến tham gia tại diễn đàn đã bày tỏ đến những băn khoăn, vướng mắc, trong thực hiện phát triển sản xuất rừng trồng gỗ lớn cũng như diện tích rừng trồng gỗ lớn được cấp chứng chỉ FSC.

Thực tế hiện nay, khó khăn trong phát triển sản xuất rừng gỗ lớn là do quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán; tâm lý chuộng chu kỳ ngắn và thiếu nguồn lực đầu tư dài hạn; giống chưa đồng bộ, kỹ thuật thâm canh còn hạn chế. Liên kết giữa người trồng rừng và doanh nghiệp còn lỏng lẻo; cơ chế hõ trợ, tín dụng, bảo hiểm rừng chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả chuỗi giá trị và khả năng mở rộng vùng nguyên liệu gỗ lớn.

Trong khó khăn chung đó, việc cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững cũng đang đối mặt với không ít thách thức do chi phí cấp và duy trì chứng chỉ còn cao, khả năng tiếp cận chứng chỉ bị hạn chế, thiếu liên kết trong chuỗi giá trị chứng chỉ…