Thuốc lá tạo ra gánh nặng kinh tế và bệnh tật cho toàn xã hội

Thạc sĩ Phan Thị Hải, Phó Giám đốc phụ trách Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, cho biết: Việc sử dụng thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bệnh tật và tử vong sớm. Thuốc lá chứa tới 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây ra 25 loại bệnh khác nhau, bao gồm ung thư, bệnh tim mạch, các bệnh liên quan đến hô hấp và sinh sản.

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 85.500 người tử vong do sử dụng thuốc lá và thêm 18.800 người chết vì tác động của hút thuốc lá thụ động, nâng tổng số ca tử vong lên 104.300 người. Thuốc lá gây ra gánh nặng lớn về bệnh tật, làm suy giảm chất lượng lao động. Hiện tại, Việt Nam có hơn 15 triệu người hút thuốc lá và hàng chục triệu người chịu ảnh hưởng từ hút thuốc lá thụ động, đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng và tử vong sớm. Trong vòng 10-20 năm tới, khi thế hệ người hút thuốc hiện nay bước vào giai đoạn chịu ảnh hưởng nặng nề của thuốc lá, tình trạng này sẽ trở nên rõ rệt hơn.

Bên cạnh những tác hại về sức khỏe, việc sử dụng thuốc lá cũng gây ra tổn thất kinh tế đáng kể. Theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, tổng chi phí y tế và tổn thất kinh tế do tử vong sớm liên quan đến thuốc lá lên đến 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP năm 2022. Con số này lớn hơn gấp 5 lần doanh thu từ thuế thuốc lá.

Tăng thuế: Giải pháp hiệu quả để giảm tiêu dùng thuốc lá

Theo Tiến sĩ Nguyễn Anh Dương, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, Việt Nam đã có những bước tiến trong việc điều chỉnh và hoàn thiện khung chính sách phòng chống tác hại của thuốc lá. Đặc biệt, chính sách thuế đối với thuốc lá ngày càng nhận được sự quan tâm hơn. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu sự liên kết rõ ràng giữa chính sách thuế thuốc lá và các mục tiêu phát triển bền vững (SDG) mà Việt Nam đang thực hiện.

Hiện tại, Dự án Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt (TTĐB) đã được Quốc hội đưa vào Chương trình xây dựng Luật năm 2024. Theo kế hoạch, dự án sẽ được thảo luận tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10-11/2024) và dự kiến thông qua vào Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025). Hai phương án thuế được đề xuất đều dựa trên cơ chế thuế hỗn hợp, kết hợp giữa thuế tỷ lệ phần trăm và thuế tuyệt đối.

Về vấn đề này, bà Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá cũng cho rằng, dù Việt Nam đã tăng thuế TTĐB trong những năm qua, nhưng tỷ lệ thuế hiện tại vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (36,7-38,8% so với 59%) và rất xa so với khuyến nghị của WHO là 70-75% giá bán lẻ.

Do đó, bà Hải đề xuất áp dụng cơ chế thuế hỗn hợp, trong đó cần bổ sung thuế tuyệt đối với mức tối thiểu 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030. “Tăng thuế thuốc lá sẽ giúp giảm tiêu thụ, đặc biệt ở thanh thiếu niên và người thu nhập thấp; cải thiện sức khỏe cộng đồng; giảm gánh nặng chi phí y tế; tăng nguồn thu ngân sách cho các chương trình phát triển bền vững; và hạn chế tác động môi trường thông qua việc bảo vệ tài nguyên rừng, giảm thải các chất độc hại từ sản xuất thuốc lá” – bà Hải nói.