Cây vải tổ – biểu tượng thiêng liêng của một giống cây trứ danh

Cây vải tổ hiện tọa lạc tại thôn Thúy Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Theo sử liệu và lời kể của người dân địa phương, cây được trồng vào khoảng năm 1870 bởi ông Hoàng Văn Cơm, người đầu tiên đưa giống vải từ Trung Quốc về Việt Nam. Ông đã chọn mảnh đất ven sông tại Thúy Lâm để trồng thử nghiệm, và bất ngờ thay, cây vải ấy không chỉ sống khỏe mà còn cho quả to, ngọt đậm, thơm dịu, vượt trội hẳn so với giống gốc ban đầu.

Cũng từ đó, cây vải này được xem là “cây tổ” – là nguồn gốc của giống vải thiều Thanh Hà, sau này được nhân rộng ra khắp Hải Dương, rồi lan đến Bắc Giang, Quảng Ninh, thậm chí vào tận Nam Bộ.

Dù đã hơn một thế kỷ rưỡi tuổi đời, cây vải tổ vẫn tỏa tán sum suê, ra quả đều mỗi năm. Cây cao hơn 10 mét, đường kính thân hơn 1 mét, và vẫn giữ được sức sống bền bỉ như chính tinh thần của người dân Thanh Hà.

Hằng năm, khi mùa vải đến vào khoảng tháng 5–6, người dân và du khách thập phương lại về thăm cây vải tổ như một hành trình tri ân và tôn vinh nguồn gốc. Cây không chỉ là niềm tự hào, mà còn là biểu tượng văn hóa, là “nhân chứng sống” cho một hành trình nông nghiệp bền vững và sáng tạo của cha ông.

Nguồn giống quý cho cả nước

Không quá lời khi nói rằng cây vải tổ Thanh Hà là “mẹ đẻ” của hàng trăm nghìn hecta vải trên cả nước. Giống vải thiều được nhân giống từ cây tổ có đặc điểm dễ trồng, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu Việt Nam, quả to, vỏ mỏng, cùi dày, hương vị ngọt đậm đặc trưng.

Hiện nay, giống vải thiều Thanh Hà không chỉ được trồng ở Hải Dương mà còn phổ biến ở Lục Ngạn (Bắc Giang) – nơi nổi tiếng với sản lượng vải lớn nhất cả nước, cùng nhiều tỉnh thành khác như Quảng Ninh, Hưng Yên, thậm chí xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản, EU và Mỹ.

Người dân Thanh Hà giữ hồn cho giống quý

Không chỉ có đất tốt, cây quý, mà người dân Thanh Hà cũng là yếu tố quyết định làm nên danh tiếng của vải thiều. Với kinh nghiệm canh tác truyền thống kết hợp khoa học kỹ thuật hiện đại, họ không ngừng nâng cao chất lượng, sản lượng và giữ vững thương hiệu. Mỗi mùa vải về là cả vùng rộn ràng như hội, từ sáng sớm đến đêm muộn, người người hái vải, thương lái tấp nập, và những chuyến xe nối dài chở vải đi khắp các tỉnh thành.

Vải Thanh Hà và tiềm năng du lịch sông nước đặc sắc

Những năm gần đây, huyện Thanh Hà đã phát triển mô hình du lịch trải nghiệm kết hợp giữa tham quan vườn vải thiều và du lịch sông nước. Với hệ thống kênh rạch chằng chịt, cảnh quan miệt vườn đặc trưng, du khách có thể đi thuyền trên sông Hương, sông Rạng, ngắm hai bên bạt ngàn vải chín đỏ rực vào mùa thu hoạch và trực tiếp tham gia hái vải, thưởng thức vải tươi ngay tại vườn, giao lưu với người nông dân địa phương. Tham quan cây vải tổ, tìm hiểu về lịch sử hình thành giống vải thiều và quy trình canh tác truyền thống. Trải nghiệm ẩm thực vùng quê đặc trưng, đậm đà hương vị đồng bằng Bắc Bộ.

Định hướng phát triển bền vững: kết nối nông nghiệp – văn hóa – du lịch

Chính quyền và người dân Thanh Hà đang từng bước xây dựng thương hiệu du lịch “Về nguồn vải tổ – trải nghiệm mùa vải chín”, kết hợp với bảo tồn cảnh quan, văn hóa bản địa và thúc đẩy phát triển kinh tế xanh. Nhiều tour du lịch đã được tổ chức, thu hút hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước vào mỗi mùa vải.

Mục tiêu không chỉ là bán quả, mà còn bán trải nghiệm, bán văn hóa, bán bản sắc, để mỗi người khi đến với Thanh Hà không chỉ nhớ hương vị vải ngọt, mà còn lưu giữ trong tim hình ảnh vùng quê trù phú, hiền hòa và đầy tiềm năng.

Cây vải tổ không chỉ là một cây ăn quả, mà còn là biểu tượng văn hóa, là chứng tích lịch sử của nền nông nghiệp Việt Nam. Nó nhắc nhở mỗi người dân về lòng biết ơn với tiền nhân, về trách nhiệm gìn giữ giống quý, và về niềm tự hào khi sản vật quê hương vươn ra thế giới.

Cây vải tổ Thanh Hà không chỉ là cội nguồn của giống vải thiều nổi tiếng mà còn là tâm điểm kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai của một vùng đất năng động. Trong hành trình phát triển du lịch sinh thái, Thanh Hà đang khẳng định vị thế mới: nơi hội tụ giữa nông sản đặc trưng và trải nghiệm sông nước miền Bắc độc đáo, xứng đáng là điểm đến không thể bỏ qua mỗi mùa hè.