Những năm 1980–1990, nhiều hộ người Tày, Nùng rời vùng núi phía Bắc vào Tây Nguyên lập nghiệp tại thôn Cao Bằng, xã Ea Knuếc, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk (nay thuộc xã Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk). Trong hành trang của đồng bào không chỉ có những vật dụng thiết yếu, mà còn là ký ức văn hóa, trong đó có hạt giống của rau bò khai, loài rau rừng gắn bó với bao thế hệ.

Thời điểm từ năm 2015, nhiều vườn cà phê của bà con trở nên già cỗi, năng suất thấp cần chuyển đổi. Anh Hoàng Văn Hiệu, hiện là Giám đốc HTX Nông nghiệp Dịch vụ Cao Bằng đã đem cây bò khai từ tỉnh Cao Bằng vào trồng thử nghiệm trên đất Tây Nguyên. Trên vùng đất đỏ bazan màu mỡ, rau bò khai bén rễ, phát triển mạnh.

Nhận thấy thị trường tiềm năng và giá trị kinh tế, từ năm 2017, có 6 hộ dân trong thôn đã thành lập Tổ hợp tác sản xuất rau bò khai. 3 năm sau, Tổ hợp tác kết nạp thêm 7 thành viên, nâng tổng số thành viên lên 13 và thành lập HTX Nông nghiệp dịch vụ Cao Bằng. Tính đến nay, HTX có 21 thành viên chính thức và 20 thành viên liên kết với tổng diện tích hơn 40 ha.

Trung bình mỗi tháng, HTX thu hoạch khoảng 2 tấn sản phẩm với giá bán trung bình 60.000 đồng/kg. Qua nhiều đợt thử nghiệm trồng xen canh và chuyên canh rau bò khai đã đem đến giá trị kinh tế cho nhiều hộ gia đình trong HTX với thu nhập dao động khoảng 20 triệu đồng (trồng xen canh) và khoảng 70 - 80 triệu đồng (trồng chuyên canh). 

Chị Ngôn Thị Hải, thành viên HTX Nông nghiệp Dịch vụ Cao Bằng chia sẻ: “Nhờ tham gia HTX trồng rau bò khai với hình thức xen canh mà gia đình có thu nhập ổn định từ 20 - 30 triệu đồng/tháng”.

Rau bò khai vốn là loài rau mọc ở rừng tự nhiên và quý hiếm. Khi người dân trồng đã áp dụng quy trình sản xuất nghiêm ngặt như: Không sử dụng thuốc trừ cỏ, không phân bón hóa học, chỉ dùng nguồn nước sạch và phân hữu cơ ủ men. Rau được thu hoạch, sơ chế, đóng gói tại chỗ, gắn mã truy xuất nguồn gốc và nhãn hiệu nhận diện sản phẩm đáp ứng đủ điều kiện để xuất khẩu.

Giám đốc HTX Nông nghiệp Dịch vụ Cao Bằng Hoàng Văn Hiệu cho biết: “Rau bò khai của HTX được tiêu thụ trên toàn quốc. Hơn 2 năm nay, HTX đã ký với đối tác xuất khẩu chính ngạch rau bò khai sang Trung Quốc, Campuchia với sản lượng mỗi tuần vài tạ, tùy theo đơn đặt hàng”. 

Đặc biệt, với nền tảng kỹ thuật vững chắc, mô hình sản xuất hữu cơ của HTX đã được chuyển giao ra nước ngoài, mở rộng vùng trồng tại một số tỉnh biên giới Campuchia, nơi bà con Việt kiều và nông dân bản địa cùng tham gia canh tác.

Hành trình phát triển và khẳng định vị thế của HTX rau bò khai là minh chứng sinh động cho sự chuyển biến trong tư duy sản xuất của đồng bào DTTS. Không còn chỉ “trồng để ăn”, người Tày, Nùng hôm nay đã làm nông để xuất khẩu, tạo thu nhập ổn định và nâng cao đời sống cho gia đình.