Khi tre trúc biến hình

Là truyền nhân đời thứ 3 của những người nông dân bắt tre trúc biến hình thành những vật dụng hay các tác phẩm nghệ thuật, nghệ nhân Trần Văn Hùng (66 tuổi, thôn Trà Đông, xã Duy Vinh, Duy Xuyên, Quảng Nam) đã giữ cho mình những tuyệt kỹ của cha ông trong nghề làm đồ tre, lợp nhà tranh, chằm lá dừa.

 Từ kinh nghiệm cha ông truyền lại, ông mày mò học hỏi, sáng tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo, tác phẩm tre nghệ thuật có giá trị cao. Không gian ngôi nhà tre của nghệ nhân Trần Văn Hùng được chính tay ông xây dựng đã trở thành điểm đến của nhiều đơn vị lữ hành với các sản phẩm du lịch tại làng Trà Nhiêu.

Trà Nhiêu là mảnh đất được bao bọc bởi các nhánh sông Thu Bồn, Ly Ly và Trường Giang trước khi hợp dòng đổ ra biển Cửa Đại (TP. Hội An). Trong những dịp lễ hội, lúc nông nhàn hay khi đang lao động thả lưới, giăng câu, người ta vẫn thỉnh thoảng nghe văng vẳng tiếng hát bài chòi, tiếng hò khoan đối đáp, tiếng hò bả trạo ngân vang trên sóng nước.

Nơi đây có nhiều tre trúc, lá dừa - những nguyên liệu vừa rẻ, vừa bền, rất thích hợp để tạo nên những không gian mang chất mộc mạc làng quê mà vẫn độc đáo, thu hút. Không qua trường lớp đào tạo bài bản, nhưng nhờ vốn liếng cha ông truyền lại và trải qua không ít thăng trầm, nghệ nhân Trần Văn Hùng đã tự cứu lấy nghề thủ công truyền thống bằng cách đưa thiết kế nhà tre, mái lá vào các resort, nhà hàng, khu du lịch… tại Hội An, Đà Nẵng, với giá trị mỗi công trình lên đến vài chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng.

Thông qua những sản phẩm làm từ cây tre, ông Hùng mong muốn gửi gắm đến du khách những câu chuyện, nét văn hóa đặc sắc của dân tộc. Bởi vậy, ông luôn chú trọng đến từng chi tiết, dù là nhỏ nhất, trong mỗi tác phẩm. Với đặc tính dẻo dai, bền chắc, các công trình tre sau khi hoàn thiện có thể sử dụng, trưng bày trong thời gian hàng chục năm.

Mỗi ngày, tiếng mài gọt, đục đẽo tre của ông Trần Văn Hùng lại vang lên trong làng Trà Nhiêu, thu hút sự tò mò của nhiều du khách phương Tây. Đôi tay khéo léo của ông thợ lành nghề ấy tạo nên những hình dáng, họa tiết bắt mắt trên từng sản phẩm tre. Việc đưa câu chuyện về cây tre Việt Nam vào hoạt động du lịch cộng đồng ở Trà Nhiêu, đã góp phần hình thành một hướng phát triển kinh tế bền vững, thân thiện với môi trường.

Suốt hơn 35 năm gắn bó với tre trúc và lá dừa, ông Hùng đã biến từng thân tre, gốc tre, thậm chí cả rễ tre thành những sản phẩm thủ công độc đáo, mang tính thẩm mỹ cao. Đặc biệt, trong quá trình đi tìm nguyên liệu, ông không bỏ qua cả những gốc tre bị vứt đi, mà nhặt về, dày công tạo hình, “thổi hồn” để biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật có một không hai.

Đến nay, ông đã thi công không gian tre cho nhiều nhà hàng, khách sạn, resort. Hình ảnh một miền quê xanh mát, yên bình, chất phác được ông tái hiện qua các tác phẩm như chiếc võng, bộ bàn ghế, ấm pha trà, chuồn chuồn nước, đóa hoa sen, đôi cá chép… tất cả đều làm từ tre, vừa gần gũi vừa nghệ thuật. 

Các thiết kế không gian tre của ông luôn khiến du khách hài lòng, kể cả những vị khách nước ngoài khó tính. Những sản phẩm thủ công mỹ nghệ do ông tạo ra không chỉ được yêu thích mà còn thường xuyên được chọn mua làm quà lưu niệm.

Đặc biệt, ngôi nhà tre do chính tay ông hoàn thiện đã trở thành điểm dừng chân của nhiều du khách quốc tế. Đây không chỉ là nơi tham quan, thưởng lãm nghệ thuật mà còn là không gian trải nghiệm chân thực về nét đẹp văn hóa làng quê Việt Nam.

Người khởi tạo sinh kế cho làng

Với vốn liếng từ tre, nứa, lá dừa cùng tấm lòng hiếu khách, ông Trần Văn Hùng đã thu hút nhiều du khách nước ngoài tìm đến làng Trà Nhiêu. Họ tấm tắc trước khung cảnh thanh bình và đời sống thôn quê mộc mạc nơi đây. Từ đó, ý tưởng đưa khách Tây về làng bắt đầu nhen nhóm - một suy nghĩ táo bạo cách đây hơn 35 năm, khi đất nước mới chập chững bước vào thời kỳ mở cửa.

Thời điểm ấy, giữa một vùng quê thuần Việt như Trà Nhiêu, việc làm du lịch trải nghiệm của ông Hùng là điều vô cùng mới lạ, thậm chí khó tưởng tượng. Việc ông liên tục “đưa Tây về làng” khiến không ít người nghi ngại, chỉ trích. Nhưng với ông, khi ấy chưa nghĩ đến chuyện “tiền nong”, chỉ đơn giản là mời những người bạn nước ngoài về chơi nhà, cùng thăm thú vùng quê, trải nghiệm cuộc sống đời thường: chèo ghe ngắm rừng dừa nước, xem dệt chiếu cói, đan lưới, kéo rớ, nghe các cụ cao niên hát hò khoan đối đáp. Khi đói thì cùng nhau vào bếp đổ bánh xèo, nấu vài món dân dã đậm chất quê.

Ấy vậy mà khách Tây mê tít. Cứ mỗi cuối tuần, lại có thêm bạn bè của họ tìm về, hết đoàn này đến đoàn khác. Từ căn nhà nhỏ của ông Hùng, rồi cả làng Trà Nhiêu trở thành điểm đến được biết đến khắp nơi. Phải đến hàng chục năm sau, khi du lịch Hội An phát triển mạnh mẽ, thông qua sự kết nối của một vài vị khách quốc tế với các đơn vị lữ hành, ông Hùng mới bắt đầu có nguồn thu từ khách - chủ yếu là chi phí ăn uống và sinh hoạt.

Nhận thấy tiềm năng mang lại sinh kế cho người dân địa phương, đến tháng 7/2010, làng du lịch sinh thái cộng đồng Trà Nhiêu chính thức ra đời. Mô hình này mở ra cơ hội cải thiện đời sống kinh tế cho người dân thông qua phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống.

Trà Nhiêu vẫn lưu giữ khá đậm nét giá trị văn hóa thuần Việt với phong cảnh làng quê yên bình, xanh mát. Những con đường cổ kính uốn mình giữa xóm làng, rợp bóng cây trái. Rặng chè tàu mơn mởn được cắt tỉa gọn gàng chạy dọc hai bên đường làng. Những ngôi nhà vườn đặc trưng ẩn hiện dưới tán cau thẳng tắp, tạo nên một không gian vừa gần gũi vừa thơ mộng.

Du khách đến đây thích thú khi được hóa thân thành người bản địa: làm ngư dân cất vó, đan lưới, bắt cá trên sông; làm nông dân trồng đay, chặt dừa, vun luống rau. Một điểm đến không thể bỏ qua là làng chiếu Bàn Thạch - nơi còn gìn giữ nghề dệt chiếu truyền thống. Cùng với đó, Trà Nhiêu đang phát triển đa dạng các ngành nghề phục vụ du lịch trải nghiệm như chài lưới, làm chiếu cói, đan lát thủ công, nấu rượu… tạo thành một hệ sinh thái du lịch cộng đồng bền vững, sinh động.

Với tầm nhìn xa và sự kiên trì, nghệ nhân Trần Văn Hùng đã thành lập Tổ hợp tác Du lịch sinh thái cộng đồng Trà Nhiêu. Tổ hợp tác liên kết với 5 hộ làm chiếu, 4 hộ kéo rớ, 3 hộ chèo thuyền bắt cá, 3 chủ thuyền thúng cùng nhiều nhóm ngành nghề khác để tạo thành một chuỗi trải nghiệm hấp dẫn dành cho du khách. Từ rừng dừa nước, nghề dệt chiếu, làm mỳ Quảng, đan lưới đến quăng chài hay làm đồ mỹ nghệ... tất cả đều góp phần mang lại một hành trình khám phá đậm chất làng quê Việt.

Ban đầu, nhiều người làng còn e dè, nghi kỵ khi thấy ông thường xuyên “đưa Tây về làng”. Nhưng theo thời gian, họ dần khâm phục ông – người đã góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn Trà Nhiêu. Từ bỡ ngỡ, người dân học cách tiếp cận, phục vụ khách nước ngoài chuyên nghiệp hơn. Ông Hùng còn chủ động sửa sang nhà cửa, sắp xếp lại không gian sinh hoạt, lưu trú, thiết kế thêm các sản phẩm lưu niệm thủ công để bán cho du khách. Nhờ đó, làng đón hàng ngàn lượt khách mỗi tháng, thu nhập của các hộ dân được cải thiện rõ rệt, nhiều người trẻ cũng quyết định ở lại quê nhà khởi nghiệp cùng du lịch.

Không chỉ giúp nâng cao đời sống, mô hình du lịch cộng đồng tại Trà Nhiêu còn hồi sinh nhiều nghề truyền thống tưởng chừng mai một. Những khung dệt chiếu lại vang tiếng lách cách, những lò tráng mỳ Quảng đỏ lửa mỗi sáng, những sản phẩm tre thủ công lại được chăm chút tỉ mỉ dưới bàn tay nghệ nhân.

Ông Nguyễn Sáu, Chủ tịch UBND xã Duy Vinh cho biết, hiện nay mô hình du lịch cộng đồng và sinh thái đang phát triển mạnh tại nhiều địa phương của tỉnh Quảng Nam. Tại Trà Nhiêu, việc gắn du lịch với đời sống thực tế và nghề truyền thống không chỉ giúp tăng thu nhập cho người dân mà còn góp phần gìn giữ nét văn hóa bản địa. Trong thời gian tới, chính quyền các cấp sẽ tiếp tục hỗ trợ, quảng bá và tạo điều kiện để các hộ dân phát triển bền vững theo hướng “mỗi người dân là một hướng dẫn viên du lịch”.