Theo truyền thống, nghi Lễ cúng cơm mới vào ngày Mão tháng Chín âm lịch hằng năm là một nghi lễ nông nghiệp truyền thống mang đậm bản sắc của người Tày Khao (thuộc nhóm Thái Trắng). Nghi lễ cúng cơm mới mang ý nghĩa tổng kết một năm lao động, sản xuất, tạ ơn đất trời, thần linh, Thánh Mẫu Thượng ngàn và tổ tiên đã ban phước lành cho một năm mưa thuận gió hòa. Đồng thời là dịp để những người dân gặp gỡ, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp và giáo dục con cháu duy trì, bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của người Tày Khao.

Đặc biệt, nghi lễ mổ trâu đen tế Mẫu và hiến sinh cho trời đất vào lúc 0h ngày Mão tháng Chín tại gốc cây mít cổ thụ trước sân Đền mang ý nghĩa tâm linh quan trọng và vô cùng độc đáo. Thịt trâu sau khi tế Mẫu được chế biến làm 36 mâm cỗ đem vào trong đền cúng tế, tưởng nhớ các vị Anh hùng dân tộc và quân lính các triều đại đã hy sinh trong trận thủy chiến chống quân Nguyên Mông bảo vệ Tổ quốc.

Bên cạnh các sản vật của một năm cấy trồng, chăn nuôi, cốm nếp được coi là sản vật mang hương vị tinh túy của đất trời, ngon nhất của mùa vụ được dâng lên tạ ơn Mẫu Thượng ngàn, Ngọc Hoàng và các đấng thần linh, thể hiện sự biết ơn của người dân đối với đất trời đã cho mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đồng thời cầu cho mưa thuận gió hoà, quốc thái dân an.

Trước đó, tối ngày 5/10, tại Di tích Lịch sử - Văn hoá cấp quốc gia Đền Đông Cuông đã diễn ra hoạt động thực hành diễn xướng hầu đồng. Đây là hoạt động mở đầu cho nghi lễ cơm mới Đền Đông Cuông năm 2024.

Tại đây, trong không gian trang nghiêm, thanh tịnh, các thanh đồng đua tài nhập vai từng nhân vật trong các giá đồng kết hợp âm nhạc với các ca từ của hát chầu văn, giai điệu rộn ràng ca ngợi vẻ đẹp thanh cao, sự uy nghi, tối linh, công đức, cũng như những lời khuyên răn đạo lý, thiện tâm của Mẫu, ca ngợi cảnh đẹp của núi rừng, của quê hương đất nước.

Nghi lễ hầu đồng nằm trong Di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt nói chung, tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn tại Đền Đông Cuông nói riêng. Nghi lễ này đã được UNESCO vinh danh và được thế giới công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Với ý nghĩa tôn vinh và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, Lễ Cơm mới Đền Đông Cuông năm 2024 không chỉ khơi dậy truyền thống uống nước nhớ nguồn, tình đoàn kết cộng đồng, ý thức bảo vệ những giá trị di sản văn hoá phi vật thể đậm đà bản sắc dân tộc mà còn góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc trong các tầng lớp Nhân dân, từ đó nâng cao tinh thần đoàn kết, phấn đấu và xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.