Analytic
Báo Dân tộc và Phát triẻn
Chuyên trang

Dân tộc - Tôn giáo với sự phát triển của đất nước

Sắc màu 54

Nghệ nhân giữ “lửa” dân ca Sán Chí

Đông Khánh - 09:21, 08/10/2020

Nghệ nhân Ưu tú Lâm Minh Sập (SN 1955) người Sán Chí (thuộc nhóm dân tộc Sán Chay), thôn Cống, xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn (Bắc Giang) là người đã nhiều năm dày công sưu tầm, truyền dạy và gây dựng phong trào hát dân ca Sán Chí còn gọi là cnắng cọô (có nơi gọi là soóng cọ) tại địa phương. Sự tâm huyết, trách nhiệm và đam mê ấy đã góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Sán Chí trên vùng đất vải thiều.

Nghệ nhân Ưu tú Lâm Minh Sập dạy trẻ em trong xã hát dân ca Sán Chí
Nghệ nhân Ưu tú Lâm Minh Sập dạy trẻ em trong xã hát dân ca Sán Chí

Nói đến Nghệ nhân Lâm Minh Sập, nhiều người ở Lục Ngạn biết đến ông bởi sự sôi nổi trong các phong trào, trách nhiệm từ thời làm công tác Đoàn Thanh niên đến khi là lãnh đạo xã Kiên Lao. Sau này khi nghỉ hưu (năm 2010), ông đã dành nhiều thời gian hơn cho công việc bảo tồn dân ca Sán Chí với vai trò Chủ tịch Hội Người cao tuổi, Chủ nhiệm CLB hát dân ca Sán Chí xã Kiên Lao. 

Trong ngôi nhà ông treo nhiều danh hiệu cao quý như: Bằng công nhận Nghệ nhân Ưu tú của Chủ tịch nước, Bằng khen, Giấy khen của các cấp, ngành. Nói về dân ca cnắng cọô, ông Sập cho biết, dân ca Sán Chí có nhiều hình thức như: Hát ban ngày, hát ban đêm, hát đổi tên, hát rửa mặt, hát đám cưới... Mỗi hình thức có lời ca, âm điệu và ý nghĩa khác nhau, trong đó phần lớn là các bài hát đối đáp xoay quanh tình yêu đôi lứa, tình yêu lao động và ca ngợi quê hương đất nước, xây dựng nông thôn mới. Đồng thời lên án những thói hư, tật xấu, phong tục tập quán lạc hậu... 

Hiện tại, ông Sập còn giữ cẩn thận cuốn sổ tay gồm hơn 800 bài hát dân ca Sán Chí do ông tự sưu tầm của người xưa truyền lại và các thế hệ sau này sáng tác. Theo giải thích của ông, người giỏi hát dân ca Sán Chí không chỉ phải biết luyến láy, ngân nga mà còn phải giỏi ứng đối một cách linh hoạt, tài tình và thể hiện tình cảm trong từng hoàn cảnh cụ thể, để người nghe cảm thấy thuyết phục.

CLB hát dân ca dân tộc Sán Chí xã Kiên Lao được thành lập từ năm 2011, đến nay có 70 thành viên thuộc 7 thôn trên địa bàn xã có người Sán Chí sinh sống. Phong trào hát dân ca sán Chí ở Kiên Lao được duy trì đều đặn hằng năm vào các ngày lễ tết của dân tộc, đất nước và địa phương. Ngoài hát giao lưu gữa các thôn trong địa bàn huyện, tại Ngày hội Văn hóa, thể thao các dân tộc huyện Lục Ngạn, mỗi năm CLB tổ chức từ 1 đến 2 cuộc hát giao lưu với đồng bào Sán Chí ở tỉnh Lạng Sơn và ngược lại. 

Ngoài ra, thông qua Ban Liên lạc các CLB hát dân ca huyện, ông Sập đã kết nối với bà con dân tộc Sán Chí ở vùng Tây Nguyên để hát giao lưu qua điện thoại. Những đêm trăng, mọi người tập trung tại nhà ông Chủ nhiệm CLB, điện thoại của ai cũng nóng ran bởi những cuộc hát kéo dài tới vài chục phút. Họ kết nối với người Sán Chí ở nhiều nơi và cứ hát được khoảng 1 giờ đồng hồ thì đầu dây bên kia sẽ gọi lại nên sự tốn kém được chia đều. Đặc biệt, nhằm kết nối với đồng bào Sán Chí ở các vùng miền, mấy năm trước, CLB tổ chức chuyến đi gặp gỡ và hát giao lưu tại Đăk Lăk và mời bạn hát đến quê mình. 

Những cuộc hát ấy đã góp thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng, tôn vinh di sản văn hóa dân tộc. Các thành viên CLB vui mừng khi được hát dân ca cnắng cọô với bạn bè khắp nơi. Có khi chia tay nhau rồi về nhà lại hát đối đáp hàng tiếng đồng hồ qua điện thoại. Đặc biệt nhiều lần CLB được mời tham gia trình diễn tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam (ở Sơn Tây, Hà Nội). 

Dân ca Sán Chí là loại hình nghệ thuật được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2012. Để bảo tồn di sản, ngành Văn hóa tỉnh đã cho xuất bản cuốn sách “Dân ca Sán Chí xã Kiên Lao, huyện Lục Ngạn” dày gần một nghìn trang. Các bài dân ca được phiên âm, dịch nghĩa và dịch lời để bà con đều có thể đọc hiểu. Tuy nhiên, điều băn khoăn đối với ông Sập là hiện nay, số người biết hát dân ca dân tộc Sán Chí chủ yếu ở lứa tuổi trên 40, lớp trẻ ít người biết hát dân ca. Để bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, ông cùng các thành viên có trách nhiệm trong CLB đã kết hợp với nhà trường mở các lớp truyền dạy hát dân ca cho hơn 60 học sinh dân tộc Sán Chí trên địa bàn.

Với những cống hiến đó, Nghệ nhân Lâm Minh Sập vinh dự được tham gia Đại hội Đại biểu các DTTS toàn quốc lần thứ II dự kiến diễn ra vào tháng 11 tới tại Thủ đô Hà Nội.

Tin cùng chuyên mục
Hồn dân tộc nhìn từ cổ vật: Khi người trẻ đam mê cổ ngoạn (Bài 1)

Hồn dân tộc nhìn từ cổ vật: Khi người trẻ đam mê cổ ngoạn (Bài 1)

Đam mê sưu tầm, lưu giữ các cổ vật văn hóa, những người trẻ với tư duy mới không giữ khư khư những bộ sưu tập cổ vật quý giá trong cánh cửa gia đình mình mà họ đã mang đi trưng bày, giới thiệu và chia sẻ với đông đảo công chúng để mọi người hiểu hơn, biết trân trọng hơn giá trị di sản của cha ông để lại.