Đơn cử như tại xã vùng cao Sơn Ba, huyện Sơn Hà có 4 hệ thống nước sinh hoạt đều do UBND xã làm chủ đầu tư thì có đến 3 hệ thống bị hư hỏng. Cụ thể, hệ thống nước sinh hoạt ở thôn Làng Bung bị hư hỏng hoàn toàn buộc phải thanh lý; hệ thống nước sạch ở thôn Nước Tỉa, xã phải khắc phục để có nước cho người dân sử dụng, còn hệ thống nước ở thôn sinh hoạt thôn Làng Ranh hiện nay chỉ còn sử dụng được 30% công suất.

Đầu tư xây dựng nhưng không duy tu, bảo dưỡng nên có rất ít công trình nước sinh hoạt phát huy hiệu quả (Trong ảnh:Chất lượng cuộc sống của người dân xã Trà Nham, huyện Tây Trà được cải thiện nhờ có những công trình nước sạch còn hoạt động tốt).

Trao đổi với chúng tôi, ông Đinh Văn Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Ba cho hay, hệ thống nước bị hỏng do người dân cày ruộng, các phương tiện giao thông qua lại giẫm đạp làm vỡ, thậm chí không ít người dân đã đục khoét đường ống mang về nhà sử dụng. “Các công trình bị hư hỏng cũng một phần do việc thiếu trách nhiệm trong quản lý vận hành từ xã đến thôn, hư hỏng ít không được sửa chữa dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng. Tuy nhiên, nguyên nhân chính vẫn là ý thức của người dân còn thấp”, ông Cường chia sẻ thêm.

Tại xã Nghĩa Thọ, huyện Tư Nghĩa, công trình cấp nước sinh hoạt được đầu tư gần 4 tỷ đồng, bàn giao cho UBND xã Nghĩa Thọ quản lý, vận hành từ tháng 3/2017. Mới sử dụng được hơn một năm đã bị cúp nước đột ngột khiến cuộc sống của hơn 370 hộ dân và các cơ quan, trường học bị đảo lộn

Ông Phạm Vương, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Thọ cho biết, công trình bị tắc nghẽn do một số van bị hư hỏng và quá trình vận hành chưa đúng kỹ thuật, một số đoạn ống bị tắc do rác. Ban đầu chỉ là những hư hỏng nhỏ nhưng thiếu kinh phí để sửa chữa nên công trình ngày càng bị hư nặng và dừng hoạt động.

Thiếu kinh phí bảo dưỡng

Theo thống kê của Sở NN&PTNT Quảng Ngãi, hiện số lượng công trình cấp nước nông thôn được đầu tư trên địa bàn tỉnh là 495 công trình, với tổng vốn đầu tư hơn 409 tỷ đồng. Điều đáng nói là chỉ có 34 công trình hoạt động bền vững, 214 công trình hoạt động trung bình, có tới 107 công trình họat động kém hiệu quả và 140 công trình hiện không còn hoạt động, gây lãng phí hàng trăm tỷ đồng.

Trên địa bàn miền núi hiện nay mỗi xã có từ 4-7 công trình nước sinh hoạt, với kinh phí đầu tư hàng chục tỷ đồng, tuy nhiên số công trình còn “sống” chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Nguyên nhân chủ yếu là do các công trình này được đầu tư xây dựng xong bàn giao cho địa phương quản lý, nhưng không bố trí kinh phí duy tu, bảo dưỡng, bảo trì hoạt động.

Ông Lê Văn Minh, Giám đốc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn Quảng Ngãi cho biết, hiện nay các công trình nước sinh hoạt được giao các hợp tác xã nông nghiệp, Phòng Kinh tế và hạ tầng huyện, UBND các xã và trưởng thôn quản lý. Trong các mô hình quản lý trên, chỉ có trung tâm là đơn vị quản lý hiệu quả nhất. Với mô hình hợp tác xã chẳng khác nào “mang con bỏ chợ” vì bộ máy quản lý cồng kềnh, không đủ năng lực để quản lý. Giao cho trưởng thôn quản lý cũng không hiệu quả do không được trả lương, công trình hư hỏng không có tiền để sửa chữa.

Để các công trình phát huy hiệu quả, hàng tháng cộng đồng cần có trách nhiệm đóng tiền để trả công cho ban, tổ và sửa chữa nhỏ. Giá tiền mỗi hộ phải đóng là 10.000 đồng đang phát huy hiệu quả như ở xã Nghĩa Sơn (Tư Nghĩa), các xã Sơn Nham, Sơn Cao (Sơn Hà).

“Với những nơi điều kiện sống của người dân còn quá khó khăn, thì hàng năm huyện cần có kế hoạch cân đối nguồn ngân sách để hỗ trợ việc quản lý, vận hành, khắc phục sửa chữa để các công trình phát huy hiệu quả lâu dài”, ông Minh Chia sẻ thêm.

THÀNH NHÂN