Nghệ An là tỉnh có đông đồng bào DTTS với hơn 491.000 người. Đồng bào chủ yếu sinh sống ở các huyện miền núi cao, các xã biên giới, vùng sâu, vùng xa, địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn, thường xuyên bị thiên tai lũ lụt, hiểu biết pháp luật còn hạn chế, điều kiện kinh tế khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao; phong tục tập quán lạc hậu vẫn còn khá nặng nề ở nhiều nơi. Từ thực trạng kinh tế, xã hội nói trên nên tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào DTTS vẫn đáng lo ngại.

Thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2015-2025”, nhiều năm qua, Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An đã quyết liệt vào cuộc nhằm giảm thiểu thực trạng này.

Giai đoạn từ năm 2016-2018, Ban Dân tộc Nghệ An đã triển khai các hoạt động thực hiện công tác tuyên truyền, vận động, kết quả đã tuyên truyền cho hơn 3.769 lượt người, với 10 hội nghị tuyên truyền trực tiếp tại 8 mô hình điểm như: xã Nậm Cắn, Huồi Tụ, Tri Lễ...

Tổ chức biên soạn, in ấn, cấp phát cho đồng bào 2.810 quyển sổ tay tài liệu, 10.800 tờ rơi phục vụ cho công tác tuyên truyền, treo băng rôn, áp phích tại trụ sở UBND xã, nhà cộng đồng các thôn, bản.

Năm 2021, trong điều kiện khó khăn do dịch bệnh Covid-19, mưa lũ, đường sá đi lại rất khó khăn, nhất là ở những bản xa xôi, Ban Dân tộc tỉnh đã tập trung chỉ đạo với quyết tâm rất cao để phối hợp với Chi cục Dân số tỉnh, Công an xã, Đồn biên phòng, Phòng Dân tộc, UBND các xã... tổ chức thực hiện 24 lớp, với gần 2.500 người tham gia. 

Kết quả, tảo hôn giảm từ 372 cặp năm 2020, xuống còn 309 cặp năm 2021 (giảm 8,2% so với năm 2020). Hôn nhân cận huyết thống giảm từ 3 cặp năm 2020 xuống còn 1 cặp năm 2021.

Theo ông Vy Mỹ Sơn, Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An, nguyên nhân của thực trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là do ảnh hưởng của những quan niệm, phong tục tập quán lạc hậu của đồng bào DTTS nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới; các gia đình muốn con lấy vợ, lấy chồng sớm để phụ giúp gia đình và thêm lao động làm nương rẫy.

Bên cạnh đó, trình độ dân trí và ý thức pháp luật, cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Cũng theo ông Sơn, do tác động của những mặt trái của cơ chế thị trường, mạng xã hội khiến nhiều em yêu sớm, khi bị gia đình ngăn cấm thì ăn lá ngón tự tử... Thực trạng trên đòi hỏi công tác tuyên truyền cần phải kịp thời và linh hoạt, kiên trì hơn nữa.

Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân chủ quan như, một số cấp ủy chính quyền ở cơ sở chưa thật sự quan tâm, bố trí nguồn kinh phí để triển khai thực hiện Đề án. Chưa áp dụng được các chế tài theo thẩm quyền được quy định trong luật Hôn nhân và gia đình. Do đó, có nhiều trường hợp vi phạm, nhưng chưa có biện pháp xử phạt mang tính giáo dục răn đe, dẫn đến tình trạng tào hôn và hôn nhân chậm huyết thống giảm chậm.

Để tiếp tục kéo giảm thực trạng này, ông Vy Mỹ Sơn cho biết, Ban Dân tộc tỉnh đang biên soạn tài liệu mới sinh động để phục vụ công tác tuyên truyền. Thay đổi cách tuyên truyền bằng hình ảnh, video sinh động, đưa nội dung tuyên truyền vào nhà trường cấp 2, cấp 3 bán trú và nội trú, để các em học sinh nhận thức rõ vấn đề này. Song song, là tiếp tục tuyên truyền cho các bậc phụ huynh thay đổi tư duy, có những hành động thiết thực, cụ thể đối với ngay con em trong gia đình, để giảm thiểu thấp nhất thực trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.