Điển hình là vụ việc xảy ra tại Nam Định vào ngày 20/3, Công an tỉnh này đã triệu tập nhóm thanh thiếu niên từ 14 đến 19 tuổi để điều tra hành vi "Gây rối trật tự công cộng". Trước đó, tối 18/3, nhóm này mang hung khí, chạy xe tốc độ cao, lạng lách, gây mất an ninh trật tự trên một số tuyến đường. Tại cơ quan Công an, nhóm khai nhận chuẩn bị hung khí để đánh nhau, sau đó tấn công nhầm người.

Tương tự, tại Tây Ninh, ngày 19/3, Công an tỉnh đã lấy lời khai gần 20 đối tượng do Trần Cao Lợi (SN 2002) cầm đầu, điều tra hành vi gây rối trật tự công cộng và tàng trữ hung khí nguy hiểm. Tối 13/3, nhóm Lợi tập hợp 18 đối tượng (16-18 tuổi), chuẩn bị hung khí, bom xăng để trả thù. Mở rộng điều tra, công an xác định thêm 17 đối tượng liên quan.

Gần đây nhất, Công an tỉnh Hưng Yên đã bắt giữ 2 đối tượng là Nguyễn Chu Thanh Tú (SN 2009, ở thôn Đa Hòa, xã Bình Minh, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên) và Lê Gia Bảo liên quan vụ giết người, đốt nhà xảy ra tại xã Bình Minh, huyện Khoái Châu, trong đó Tú là cháu nội của nạn nhân Nguyễn Thị L (SN 1952).

Trước đó, bà L được phát hiện tử vong dưới ao sau nhà. Tiến hành điều tra, Công an tỉnh Hưng Yên làm rõ, do nhiều lần đi chơi về muộn và bị bà nội trách mắng, Tú đã thuê bạn của mình là Lê Gia Bảo (SN 2010, trú tại Tây Ninh) sát hại bà L cho “ bõ tức”. Tú hứa sẽ trả cho Bảo 5 triệu đồng tiền công kèm mua vé để đối tượng đi từ Tây Ninh ra Hưng Yên “hành sự”. 

Hai đối tượng với tuổi đời rất trẻ, nhưng trong đầu lại chứa đựng những âm mưu vô cùng độc ác đã nhất trí với nhau về phương án sát hại bà L. Khi Bảo ra tới Hưng Yên, Tú đưa đối tượng 1 con dao và dẫn về nhà. Tới hơn 4h sáng 19/3, Bảo đã “ra tay” khiến bà L tử vong.

Sau khi lục túi lấy đi của bà nội 180 nghìn đồng, Tú và Bảo đưa thi thể bà L ra ao sau nhà và vứt xuống đó. Trước khi bỏ trốn, hai tên tội phạm “nhí” đã phóng hoả đốt nhà nhằm phi tang dấu vết.

Theo đánh giá của ngành chức năng, thời gian qua, tình hình tội phạm, hành vi vi phạm pháp luật có xu hướng trẻ hóa. Nguyên nhân xuất phát từ nhiều yếu tố, trọng tâm là thiếu sự giáo dục, quản lý từ gia đình và sự tác động tiêu cực từ các nền tảng mạng xã hội.

Ông Ngô Ðức Bính, Phó Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Cà Mau, cho biết, thời gian qua, đội ngũ trợ giúp pháp lý viên tại địa phương thường xuyên tiếp nhận những vụ việc liên quan đến thanh - thiếu niên. Qua rà soát các vụ việc, có thể nhận thấy hành vi phạm tội rất đa dạng, đặc biệt có trường hợp thực hiện hành vi một cách tinh vi hơn. Ðiều này đặt ra thách thức lớn trong việc giáo dục, quản lý thanh - thiếu niên ở địa phương.

Theo thông tin của Công an tỉnh Cà Mau đánh giá, trong năm 2024, tại tỉnh, riêng tội cố ý gây thương tích đã chiếm 22,3% trong tổng số vụ liên quan đến tội phạm về trật tự xã hội. Trong đó, mâu thuẫn trong đời sống sinh hoạt chiếm 49,1%, liên quan đến rượu bia chiếm 28,2%, mâu thuẫn qua mạng xã hội chiếm 15,5 %, mâu thuẫn khác chiếm 72%; xảy ra ở địa bàn đô thị chiếm 27%, địa bàn nông thôn chiếm 78%. Ðáng quan tâm, 36% số vụ việc xảy ra là do thanh - thiếu niên thực hiện.

Luật sư Quách Ngọc Lam (Ðoàn Luật sư tỉnh Cà Mau) chia sẻ: "Trong quá trình thực hiện nghiệp vụ, bản thân thường xuyên tiếp nhận các vụ việc mà trong đó có nhiều đối tượng phạm tội liên quan đến thanh - thiếu niên. Việc trẻ hóa tội phạm hiện nay là vấn đề cần được quan tâm".

Luật sư Lam cho rằng, tình trạng các em tụ tập thành những băng nhóm, hoạt động một cách táo bạo và nguy hiểm, đôi lúc không cần những nguyên nhân căng thẳng, mà xuất phát từ một số nguyên nhân vô cùng nhỏ nhặt cũng dẫn đến những vi phạm, là một thực tế.

 Song song đó, có tình trạng thanh - thiếu niên thích làm những việc để khẳng định mình nên bất chấp những hành vi vi phạm pháp luật mà không ý thức được hậu quả sau đó, như đua xe, bạo lực học đường, lập băng nhóm đánh nhau...

Bên cạnh đó, là tác động từ sự bùng nổ công nghệ thông tin và diễn biến các tội phạm khác có tổ chức ngày càng phức tạp, như các tội phạm về công nghệ cao, tội phạm về ma túy, chúng lợi dụng các em còn nhỏ để lôi kéo, xúi giục.

Có nhiều ý kiến đánh giá, việc trẻ hóa tội phạm và vi phạm pháp luật hiện nay xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân, nhưng cái chính vẫn là từ sự quan tâm, giáo dục của gia đình. Do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi người chưa thành niên đang trong quá trình phát triển, chưa hoàn thiện về thể chất và tinh thần nên dễ bị lôi kéo, kích động. Chính vì thế, nếu các bậc phụ huynh thiếu sự quan tâm, giáo dục con cái, hoặc do hoàn cảnh mà ít có thời gian chăm sóc, hướng dẫn, chú ý đến con cái thì dễ dẫn đến những biểu hiện tiêu cực về suy nghĩ và hành động ở trẻ.

Ngoài ra, do môi trường xã hội làm ảnh hưởng đến quá trình hình thành, phát triển nhân cách (cách đối xử ở xóm, làng, khu phố; du nhập văn hóa ngoài nước, nội dung xấu trên Internet, bạn bè cùng trang lứa...), trẻ mới lớn rất dễ học hỏi, làm theo.

 Một vấn đề nữa cần nhìn nhận là, do tình hình tội phạm về ma túy và những chất kích thích diễn ra phức tạp, mà thanh - thiếu niên là nhóm dễ bị tác động xấu bởi những đối tượng này, nên đây cũng là một trong số nguyên nhân đẩy tình trạng thanh - thiếu niên vi phạm pháp luật gia tăng. 

Cùng với đó, việc các phương tiện, công cụ phục vụ cho hành vi vi phạm pháp luật hiện nay được các thanh-thiếu niên tiếp cận và mua được một cách quá dễ dàng cũng làm gia tăng thêm các hành vi vi phạm của nhóm đối tượng này trên thực tế.

Có thể thấy, tình trạng thanh- thiếu niên phạm tội đã và đang là vấn đề rất đáng báo động hiện nay. Thượng tôn pháp luật là cần thiết, nhưng rất cần sự vào cuộc đồng bộ từ nhiều phía, trọng tâm là sự phối hợp quan tâm, giúp đỡ và cộng đồng trách nhiệm giữa gia đình, nhà trường và xã hội.

Bà Hà Thị Thu Trang, Hiệu trưởng trường liên cấp 1-2 FPT (Hà Nội) cho hay để ngăn chặn tình trạng này, cần có sự chung tay của gia đình, nhà trường và xã hội. Trong đó, gia đình cần tăng cường quan tâm, giáo dục con, tạo môi trường sống lành mạnh. Nhà trường cần chú trọng giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Xã hội cần tạo ra nhiều sân chơi bổ ích, lành mạnh cho thanh thiếu niên.

Một cán bộ Công an Hà Nội bày tỏ, ngoài vai trò của gia đình, nhà trường trong việc giáo dục thanh thiếu niên, thì các lực lượng chức năng trong thời gian qua đã tăng cường công tác quản lý, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật do nhóm đối tượng này gây ra, cùng với đó là tích cực giáo dục pháp luật, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên.