“Hồn cốt sống” của người Ê Đê

Nhà dài là kiểu kiến trúc đặc trưng của người Ê Đê và một số dân tộc Tây Nguyên, dựng bằng gỗ, lợp mái tranh hoặc ngói, với chiều dài đủ cho nhiều thế hệ chung sống. Điều đặc biệt là mỗi khi con gái trong nhà trưởng thành, lấy chồng, ngôi nhà lại được nối dài thêm một đoạn - phản ánh sâu sắc chế độ mẫu hệ và tinh thần cộng đồng bền chặt.

Không chỉ là nơi ở, nhà dài còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa của buôn làng: Diễn ra các nghi lễ trưởng thành, cưới hỏi, lễ cúng, kể sử thi, dạy trẻ tiếng Ê Đê, cồng chiêng, chia sẻ buồn vui... Từng cây cột, mái tranh, bếp lửa không chỉ giữ ấm mà còn chứa đựng truyền thuyết, ký ức, luật tục và lòng tự hào của cả cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Văn Huy, chuyên gia văn hóa Tây Nguyên, nhận định: “Nhà dài không chỉ là biểu tượng vật chất, mà còn là nơi lưu giữ linh hồn, bản sắc và quyền lực mẫu hệ của người Ê Đê. Mỗi ngôi nhà dài còn tồn tại là một "bảo tàng sống" giữa đời thường, rất cần được trân trọng và bảo vệ”.

Tại sao H’Hen Niê không bỏ nhà dài?

Nhà dài được hình thành từ điều kiện tự nhiên của vùng Tây Nguyên xưa kia: rừng gỗ bạt ngàn, đất rộng và phù hợp với lối sống mẫu hệ và tinh thần nương tựa giữa các thế hệ. Ngôi nhà không chỉ bảo vệ con người trước thú dữ hay mưa nắng, mà còn nuôi dưỡng sự gắn kết gia đình qua từng thế hệ.

Với H’Hen Niê - cô gái từng ăn cà đắng, cá khô giã, lớn lên bên bếp lửa nhà dài cùng mẹ và bà thì nơi ấy không chỉ là ký ức tuổi thơ, mà là mạch nguồn bền vững nuôi dưỡng bản lĩnh, lòng tự trọng và khát vọng vươn lên. H’Hen Niê chia sẻ: “Tôi lớn lên nhờ tiếng cười, ngọn lửa nhà dài và những ký ức chẳng bao giờ tắt. Đó là nơi tôi luôn muốn trở về - dù đi đâu, làm gì, nhà dài vẫn là "điểm tựa" để tôi vững vàng trên mọi hành trình”.

Dù có điều kiện xây nhà mới khang trang, cô vẫn giữ nguyên ngôi nhà dài truyền thống - không chỉ để tri ân ông bà, cha mẹ mà còn để gìn giữ “hồn cốt” Ê Đê, tiếp thêm niềm tự hào cho chính mình và cho thế hệ trẻ sau này. Với H’Hen Niê, thành công không đồng nghĩa với rời xa cội nguồn. Trái lại, chính tình yêu và sự gắn bó với nhà dài đã làm nên một H’Hen Niê mạnh mẽ, truyền cảm hứng và chân thành.