Nỗi niềm “chợ mạng”

Theo lãnh đạo Cục TMĐT và Kinh tế số, Bộ Công thương, khiếu nại của người tiêu dùng trong lĩnh vực TMĐT gia tăng liên tục trong thời gian qua, chủ yếu do chất lượng hàng hóa kém so với quảng cáo, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hay khó kiểm định chất lượng. Năm 2023, Bộ Công thương đã yêu cầu các sàn TMĐT, các website gỡ bỏ, khóa 6.254 gian hàng với 23.359 sản phẩm vi phạm. Lực lượng quản lý thị trường thuộc Bộ Công thương đã tiến hành kiểm tra 834 vụ, xử lý 764 vụ, phạt tiền 12 tỷ đồng.

Thực tế, không ít người nhiều lần bất an khi đặt mua sản phẩm trên “chợ mạng”. Và rồi thực tế đã chứng minh, sự bất an là có cơ sở. Việc trà trộn hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không có nguồn gốc, xuất xứ, hoặc sản phẩm không đúng như quảng cáo, cam kết của một số người bán hàng.

Như chia sẻ của chị Hà Thu Hằng, ngụ huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên - người thường xuyên mua hàng trên “chợ mạng”: Trên một số trang bán hàng TMĐT, ngoài một số người bán hàng có tâm, cũng còn nhiều người bán hàng rất biết cách “câu khách” khi lựa chọn những hình ảnh từ sản phẩm thật của một số nhãn hàng có tên tuổi, có uy tín. Tôi đã từng đặt mua nhiều sản phẩm trên “chợ mạng” và nhận về sự thất vọng. Đôi khi, số tiền bỏ ra không lớn, nhưng gây bức xúc bởi sản phẩm không đúng như giới thiệu, quảng cáo. Tôi cho rằng, cơ quan chức năng cần có chế tài hoặc biện pháp mạnh để ngăn chặn những hoạt động kinh doanh TMĐT gian dối trên “chợ mạng”.

Có thể khẳng định, bán hàng trực tuyến (online) là hình thức kinh doanh phù hợp với xu thế phát triển trong thời đại công nghệ 4.0. Tuy nhiên, ngoài kỹ năng bán hàng online, phía người bán cũng cần có đạo đức kinh doanh, bảo đảm chất lượng hàng hóa khi tới tay người tiêu dùng. Những trường hợp bức xúc trong quá trình mua hàng trên “chợ mạng” như chị Hà Thu Hằng hiện nay không phải là ít.

Tuy nhiên, cũng phải thắng thắn nhìn nhận, nếu người tiêu dùng thực sự sáng suốt, có những lựa chọn đúng đắn khi mua hàng ở những trang web uy tín, có đăng ký hoạt động với cơ quan chức năng và đã được cấp phép hoạt động, có thông tin liên lạc rõ ràng như: địa chỉ, số điện thoại... thì đã không xảy ra những trường hợp bức xúc, thậm chí khiếu nại, vừa mất thời gian, vừa mua bực vào người.

Thực tế cho thấy, trong cuộc sống, nếu không có người tiêu dùng sẽ không có hoạt động sản xuất - kinh doanh. Đây là mối quan hệ cần được nhìn nhận thấu đáo. Tuy nhiên, trước hết, người bán hàng trên “chợ mạng” phải trung thực, không vì lãi suất cao mà rao bán cả hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; đặc biệt là không lừa dối, lừa đảo thì TMĐT mới phát triển lành mạnh, người đi “chợ mạng” mới yên tâm.

Lấy công nghệ để quản lý công nghệ

Theo ông Vũ Văn Trung - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, những năm gần đây, hoạt động TMĐT phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh phân phối hiện đại và là một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế số. Doanh thu TMĐT bán lẻ tại Việt Nam năm 2023 đạt 20,5 tỷ USD, tăng 25% so với 2022, chiếm 8% doanh thu bán lẻ hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Cùng với đó, năm 2023, tại Việt Nam đã có 61 triệu người mua sắm online (ước tính bình quân, mỗi người chi tiêu cho mua sắm online là 336 USD/năm). Theo đó, Việt Nam hiện được xếp vào nhóm 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu trên thế giới.

Nhưng, theo lãnh đạo Cục TMĐT và Kinh tế số, Bộ Công thương, khiếu nại của người tiêu dùng trong lĩnh vực TMĐT gia tăng liên tục trong thời gian qua, chủ yếu do chất lượng hàng hóa kém so với quảng cáo, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hay khó kiểm định chất lượng. Năm 2023, Bộ Công thương đã yêu cầu các sàn TMĐT, các website gỡ bỏ, khóa 6.254 gian hàng với 23.359 sản phẩm vi phạm. Lực lượng quản lý thị trường thuộc Bộ Công thương đã tiến hành kiểm tra 834 vụ, xử lý 764 vụ, phạt tiền 12 tỷ đồng.

Ngay tại diễn đàn Quốc hội, nhiều đại biểu Quốc hội đã lên tiếng và các Bộ trưởng Công thương, Tài chính cũng đã phải đưa ra cam kết khắc phục hiện tượng gian trá trong kinh doanh TMĐT. Có nhiều ý kiến cho rằng đã đến lúc cần áp dụng biện pháp mạnh như lấy công nghệ để quản lý công nghệ. Đồng thời, phải xác định muốn TMĐT phát triển, trước hết phải bảo vệ người tiêu dùng.

Không khó để nhận thấy, TMĐT là một lĩnh vực mới nhưng có năng lực tiến hóa số liên tục. Điều này đòi hỏi sự đầu tư và nâng cấp về công nghệ cho các cơ quan quản lý bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý. Trong đó, nâng cấp công nghệ để quản lý “chợ mạng” phải là ưu tiên hàng đầu. Chỉ có công nghệ mới đủ sức truy xuất nguồn gốc sản phẩm để từ đó truy vết và truy cứu trách nhiệm các bên tham gia “chợ mạng”. Công nghệ cũng sẽ cho phép kết nối, chia sẻ thông tin trong việc phát hiện sớm, đấu tranh, ngăn chặn hàng giả, hàng hóa nhập lậu và chống thất thu thuế của Nhà nước.