Sâm Ngọc Linh bị xâm hại

Sâm Ngọc Linh trên vùng núi Ngọc Linh thuộc 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam được xem như “Quốc bảo”, có giá trị dược liệu và giá trị kinh tế cao. Đây được coi là loại cây làm giàu của các hộ đồng bào DTTS dưới chân núi Ngọc Linh. Vì có giá trị kinh tế cao nên kẻ gian vẫn luôn nhòm ngó, chờ sơ hở để nhổ trộm và làm sâm giả. Đây cũng là điều mà người trồng sâm luôn lo lắng, bất an.

Thời gian qua, tại vùng trồng sâm ở Quảng Nam và Kon Tum xảy ra khá nhiều vụ trộm sâm Ngọc Linh khiến người dân lo lắng. Đơn cử như trường hợp gia đình anh A Pim (sinh năm 1993, ở thôn Tân Rát, xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei) phát hiện bị kẻ gian đột nhập nhổ trộm sâm. Hay trường hợp 6 hộ dân của làng Đăk Van Linh (xã Văn Xuôi, huyện Tu Mơ Rông) bị kẻ gian nhổ trộm hơn 100 cây sâm từ 3-7 năm tuổi. Vào tháng 2/2024, tại các xã Tê Xăng, Ngọk Lây, Đăk Sao, Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông có 800 cây sâm từ 4 - 10 năm tuổi bị nhổ trộm. Cùng với đó, tại xã Măng Ri, vào tháng 6/2024 kẻ gian đã nhổ gần 100 cây sâm của người làng Long Láy. Đặc biệt, cuối tháng 8/2024 vừa qua, Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông Kon Tum cũng bị mất trộm khoảng 160 gốc sâm Ngọc Linh có độ tuổi từ 3 - 7 năm. Sang tháng 9/2024, anh A Đốc (39 tuổi, trú tại thôn Long Hy, xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông) cũng bị trộm nhổ 300 gốc sâm Ngọc Linh từ 3 - 7 năm tuổi.

Không chỉ xảy ra tình trạng trộm cắp sâm Ngọc Linh, thời gian vừa qua, tình trạng làm giả sâm Ngọc Linh cũng diễn ra ngay tại các địa phương trồng sâm. Cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều trường hợp mang sâm chất lượng kém trộn lẫn với sâm Ngọc Linh nhằm trục lợi, hay có những doanh nghiệp lợi dụng thương hiệu sâm Ngọc Linh để bán các loại sâm chất lượng kém. Vào tháng 8/2023, Ban Tổ chức chợ Sâm Ngọc Linh tại Quảng Nam đã phát hiện hơn 2kg nghi giả sâm Ngọc Linh chuẩn bị đưa vào chợ bán.

Không chỉ làm giả sâm tại chợ sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam, mà trên các chợ mạng, sàn thương mại điện tử có rất nhiều sản phẩm mang thương hiệu sâm Ngọc Linh nhưng không được kiểm chứng. Có ít nhất là 5 loại sâm với 5 mức giá khác nhau. Cao nhất là 98 triệu đồng/kg và thấp nhất là 5 triệu đồng/kg nhưng không có giấy tờ kiểm định. Người mua có nguy cơ bị xâm hại quyền lợi kinh tế, người sử dụng không phát huy hiệu quả, thậm chí nguy hại đến sức khỏe nếu mua phải sâm giả. Nhưng nguy cơ mất lớn hơn đó là uy tín, thương hiệu của thủ phủ sâm Ngọc Linh bị ảnh hưởng.

Đã có rất nhiều vụ việc lực lượng Công an phát hiện, thu giữ số lượng lớn sâm Ngọc Linh và các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh được xác định là giả mạo. Tháng 3/2024 vừa qua, một fanpage có tên “Trung tâm giống cây trồng tỉnh Kontum” đăng bán cây giống sâm Ngọc Linh với giá rẻ hơn rất nhiều so với giá trị thực tế. Một người dân trên địa bàn TP. Kon Tum đã đặt mua 150 cây giống với giá 35.000 đồng/cây nhưng khi nhận về đều là sâm Ngọc Linh giả, có nguồn gốc từ Trung Quốc. Các lực lượng chức năng Công an tỉnh Kon Tum đã phối hợp bắt giữ được đối tượng lừa đảo tại tỉnh Vĩnh Phúc. Việc mua bán, giao dịch sâm Ngọc Linh với giá trị vài chục, vài trăm triệu đồng, thậm chí có lô hàng được giao dịch hàng tỷ đồng diễn ra một cách sôi động. Đây cũng chính là nguyên nhân, là cơ hội để kẻ gian gây ra liên tiếp các vụ việc liên quan đến vận chuyển, mua bán, quảng cáo sâm và các sản phẩm lá, quả... sâm Ngọc Linh giả tràn lan.

Bảo vệ “Quốc bảo”

Thời gian qua, nhằm ngăn chặn tình trạng trộm cắp sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam và Kon Tum, các địa phương đã phối hợp với các lực lượng chức năng thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ. Nhiều địa phương trồng sâm đã tổ chức các tổ, đội, nhóm thường xuyên tuần tra, kiểm soát quanh địa bàn để phát hiện kẻ lạ mặt.

Ông Trần Ngọc Bằng, Giám đốc Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam chia sẻ, hiện nay trên địa bàn huyện Nam Trà My (Quảng Nam) đã quy hoạch vùng trồng sâm với diện tích trên 15.000ha; thực hiện bảo tồn được khoảng 100ha, tương đương với khoảng 2 triệu cây và phát triển vùng nguyên liệu sâm trên 1.650ha với hơn 1.500 hộ dân tham gia trồng, hình thành 93 chốt trồng và bảo vệ sâm. Thông qua hệ thống loa phát thanh, Công an huyện Nam Trà My thường xuyên tuyên truyền cho các hộ dân, công ty, doanh nghiệp về tình trạng trộm cắp sâm. Bên cạnh đó, khuyến cáo người dân và doanh nghiệp tăng cường thêm tổ, đội, nhóm canh gác, kiên cố hóa hàng rào lưới B40, hàn khung sắt, lắp đặt thêm hệ thống cảnh báo để bảo vệ sâm. Kịp thời theo dõi, giám sát các đối tượng lạ có biểu hiện bất minh về kinh tế, thời gian lưu trú để cung cấp cho cơ quan Công an điều tra, phá án.

Tại huyện Tu Mơ Rông, những người trồng và bảo vệ sâm Ngọc Linh đều được chính quyền địa phương lựa chọn rất kỹ và khắt khe, 100% là đồng bào DTTS (người Ca Dong, Xê Đăng). Tại vùng trồng sâm, cứ khoảng 5ha lại có một vọng gác, các thành viên bảo vệ sẽ thay nhau túc trực suốt 24/24 giờ trong ngày. Người lạ vào tham quan phải được sự đồng ý của các công ty trồng sâm hay chính quyền địa phương, đồng thời có bảo vệ đi kèm vừa hướng dẫn cho khách, vừa làm nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn tuyệt đối cho sâm Ngọc Linh. Song song với việc xây dựng hệ thống chống trộm chuyên nghiệp tại vườn sâm, các nhóm hộ trồng sâm thành lập tổ tự quản bảo vệ sâm và đã phát huy tác dụng.

Bên cạnh việc hạn chế nạn trộm cắp sâm, các địa phương cũng tăng cường nhiều biện pháp bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh trước tình trạng làm giả, làm nhái loại sâm này. Chính quyền các địa phương thường xuyên tuyên truyền, vận động người dân, đặc biệt là các hộ trồng sâm quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng sâm giống và phải luôn “nói không” với những hành động tiếp tay cho các loại sâm không đảm bảo nguồn gốc xuất xứ.

Ông Võ Trung Mạnh, Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết, UBND huyện Tu Mơ Rông đã có nhiều văn bản chỉ đạo các lực lượng chức năng và các xã tăng cường triển khai các biện pháp quản lý, bảo vệ sâm Ngọc Linh. Huyện cũng yêu cầu Công an các cấp thường xuyên bám địa bàn, nắm tất cả các trường hợp mua bán sâm Ngọc Linh trên địa bàn, chủ động phát hiện, tố giác các đối tượng đưa sâm giả vào thủ phủ sâm.

Hiện nay, để tránh tình trạng sâm Ngọc Linh giả trà trộn, các địa phương đang áp dụng việc lập hồ sơ vườn sâm với từng doanh nghiệp và người dân. Số lượng từng doanh nghiệp, từng hộ dân trồng sâm và số lượng từng cây sâm được báo cáo, lập bản đồ, đánh dấu để dễ dàng kiểm tra số cây sâm, số năm tuổi cũng như chất lượng. Cùng với đó, một số doanh nghiệp đã áp dụng giải pháp công nghệ định danh, gắn chip trên củ sâm Ngọc Linh.

Ông Nguyễn Việt Xuân, đại diện của doanh nghiệp sâm Ngọc Linh tại tỉnh Kon Tum chia sẻ, đơn vị này đã được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ và những củ sâm này đã được gắn chip. Chip này được gắn chặt lên thân củ sâm, chứa đựng thông tin về sản phẩm, bao gồm ADN, thông tin về hàm lượng sâm được kiểm định, chỉ dẫn địa lý và nguồn gốc sản phẩm, giúp người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin sản phẩm qua ứng dụng trên điện thoại, tránh mua phải hàng giả hoặc hàng nhái.

Nêu cao cảnh giác, chủ động phòng ngừa, tăng cường công tác quản lý địa bàn, xử lý nghiêm các trường hợp trộm cắp và làm giả sâm Ngọc Linh là những biện pháp mà chính quyền, ngành chức năng ở vùng sâm đã và đang làm. Việc Công an các địa phương liên tục khởi tố các vụ án trộm cắp sâm Ngọc Linh không những ổn định được tình hình ANTT ở địa phương, mà còn tạo được lòng tin của Nhân dân đối với lực lượng Công an, với Đảng, chính quyền, qua đó giúp người dân an tâm trong việc trồng sâm Ngọc Linh, vươn lên thoát nghèo, phát triển kinh tế gia đình.