Giai đoạn 2021–2025, thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg (Chương trình MTQG 1719), tỉnh Cao Bằng đã phê duyệt và triển khai 986 dự án/kế hoạch hỗ trợ sản xuất. Trong quá trình triển khai, công tác kiểm tra, giám sát được chú trọng; các địa phương trong tỉnh đã kịp thời điều chỉnh mô hình, dự án phù hợp với điều kiện từng vùng, từ đó giúp người dân có sinh kế ổn định, thoát nghèo bền vững. Đây là kinh nghiệm cần được phát huy khi triển khai chính sách hỗ trợ sản xuất trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở Cao Bằng.

Giảm nghèo từ trao sinh kế phù hợp

Nà Chắn là xóm đặc biệt khó khăn của xã Tam Kim (trước sáp nhập thuộc xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình). Nơi đây thường đối mặt với tình trạng khô hạn, nhất là trong khoảng từ tháng 10 đến tháng 4 hằng năm, khiến người dân gặp nhiều khó khăn trong sản xuất và sinh hoạt.

Từ vốn Chương trình MTQG 1719, xóm Nà Chắn đã được giải quyết nước sinh hoạt từ công trình nước sinh hoạt tập trung xã Hoa Thám (nhánh 2). Đồng thời, xuất phát từ điều kiện tự nhiên đặc thù, năm 2024, xã Hoa Thám (cũ) đã hỗ trợ mỗi hộ nghèo 2 con trâu sinh sản nhằm tạo sinh kế lâu dài.

Gia đình bà Đặng Thị Xuân, dân tộc Dao, là một trong 25 hộ ở Nà Chắn được hỗ trợ cặp trâu sinh sản. Theo bà Xuân, ngoài con giống, bà còn được tham gia các buổi tập huấn kỹ thuật phòng, chống dịch bệnh nên cặp trâu phát triển tốt, trở thành vốn liếng để gia đình vươn lên trong thời gian tới.

Hỗ trợ trâu sinh sản ở Nà Chắn là một trong 986 dự án/kế hoạch hỗ trợ sản xuất từ vốn Chương trình MTQG 1719 được Cao Bằng triển khai từ năm 2021 đến nay, với tổng vốn thực hiện hơn 924,6 tỷ đồng. Từ các mô hình, dự án, toàn tỉnh đã có hơn 46.500 lượt hộ dân hưởng lợi, phần lớn là hộ nghèo và cận nghèo.

Cùng với cây, con giống, người dân còn được tập huấn các quy trình mới trong trồng trọt, chăn nuôi. Việc chuyển giao khoa học kỹ thuật cũng được các cơ quan chuyên môn chú trọng, giúp người dân thay đổi thói quen sản xuất cũ, từ đó nâng cao giá trị kinh tế của cây trồng, vật nuôi.

Giám sát để điều chỉnh kịp thời

Những dự án sản xuất theo chuỗi giá trị từ vốn Chương trình MTQG 1719 đang nâng cao thu nhập cho người dân ở các địa bàn đặc biệt khó khăn, qua đó góp phần giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh. Giai đoạn 2021–2025, toàn tỉnh giảm 21,22% hộ nghèo, tương ứng giảm 4,24%/năm.

Theo ông Bế Đăng Khoa, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng, chính sách hỗ trợ sản xuất thuộc Chương trình MTQG 1719 được tỉnh triển khai với phương châm “trao cần câu, không trao xâu cá”. Vì vậy, để thực sự tạo nền tảng sinh kế lâu dài cho đồng bào, các cơ quan, đơn vị liên quan và các địa phương đều chú trọng công tác kiểm tra, giám sát nhằm kịp thời điều chỉnh cho phù hợp với đặc thù từng địa bàn.

Trở lại xóm Nà Chắn, việc triển khai dự án hỗ trợ trâu sinh sản của xã Hoa Thám (cũ) đã được Ban Dân tộc – HĐND tỉnh Cao Bằng thực hiện giám sát vào tháng 4/2025. Qua nắm bắt tâm tư của các hộ thụ hưởng, Đoàn giám sát đánh giá chính sách đã đến đúng đối tượng, góp phần tạo sinh kế cho người dân.

Giai đoạn 2021–2025, Chương trình MTQG 1719 trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã hỗ trợ xây mới 589 nhà; hỗ trợ sinh kế và chuyển đổi nghề cho 681 hộ; cung cấp nước sinh hoạt phân tán cho 12.970 hộ; hoàn thành 53 công trình nước sạch tập trung…

Kiểm tra trên toàn địa bàn huyện Nguyên Bình (cũ), Đoàn giám sát nhận thấy, giai đoạn 2021–2025, toàn huyện triển khai 131 dự án hỗ trợ phát triển sản xuất thuộc Chương trình MTQG 1719. Trong đó, có 16 dự án do cấp huyện làm chủ đầu tư, 115 dự án do cấp xã làm chủ đầu tư, với tổng kinh phí gần 99 tỷ đồng.

Các dự án hỗ trợ sản xuất đã tạo việc làm ổn định, nâng cao thu nhập cho các gia đình thụ hưởng, từng bước thoát nghèo. Tuy nhiên, Đoàn giám sát cho rằng định mức hỗ trợ và tổng vốn thực hiện so với nhu cầu thực tế còn thấp; vì vậy, địa phương cần đánh giá hiệu quả các dự án đã hoàn thành để làm cơ sở đề xuất thực hiện trong thời gian tiếp theo.

Chủ động giám sát trong mô hình mới

Những kinh nghiệm về kiểm tra, giám sát trong thực hiện chính sách cần được tiếp tục phát huy trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Bởi sau sáp nhập, địa giới hành chính mở rộng, dân cư tăng lên; cùng với phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực công tác dân tộc, khối lượng công việc ở cấp xã ngày càng lớn.

Tổng Cọt là xã mới, được hợp nhất từ các xã Nội Thôn, Cải Viên và Tổng Cọt của huyện Hà Quảng (cũ). Sau sáp nhập, xã có diện tích tự nhiên 100,48 km², quy mô dân số trên 6.800 người.

Theo ông Dương Văn Thịnh, Chủ tịch UBND xã Tổng Cọt, từ ngày 1/7 đến nay, phần lớn công trình, dự án từ cấp huyện đã được chuyển giao về cho xã quản lý; cùng với đó là khối lượng công việc của 3 xã cũ, khiến áp lực công việc tăng lên đáng kể.

“Chỉ riêng Chương trình MTQG 1719, xã mới tiếp nhận hơn 52 tỷ đồng vốn đầu tư từ 3 xã cũ, vốn sự nghiệp cũng khoảng 18 tỷ đồng”, ông Thịnh cho biết.

Chủ tịch UBND xã Tổng Cọt cho biết, với yêu cầu phải tập trung giải ngân vốn trong năm 2025, xã đặc biệt chú trọng khâu kiểm tra, giám sát trong quá trình triển khai. Trong đó, với chính sách hỗ trợ sản xuất, xã tập trung cấp cây giống, phân bón sát với thực tế địa phương.

Theo Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng - ông Bế Đăng Khoa, mục tiêu của tỉnh là phấn đấu giải ngân nguồn vốn Chương trình MTQG 1719 đạt ít nhất 85% kế hoạch trong năm 2025. Vì vậy, ngay sau sáp nhập, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, Sở đã chủ trì, phối hợp với các ngành chức năng hoàn thiện cơ chế, hướng dẫn cụ thể nhằm tháo gỡ các vướng mắc phát sinh cho địa phương trong quá trình triển khai. Công tác bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ cơ sở cũng được đẩy mạnh, giúp các xã nhanh chóng nắm bắt quy trình, nâng cao năng lực quản lý và điều hành Chương trình MTQG 1719 trong bối cảnh mới.