Tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống

Thực tế, Đảng, Nhà nước đã rất quan tâm đến hoạt động của các làng nghề, thể hiện qua nhiều chỉ đạo, định hướng nhằm khơi dậy tiềm năng, lợi thế, giá trị truyền thống mang dấu ấn, thương hiệu của địa phương và quốc gia thông qua phát triển sản phẩm của các làng nghề. 

Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 801/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030. Theo đó, mục tiêu đến năm 2030 thực hiện khôi phục, bảo tồn được ít nhất 129 nghề truyền thống và 208 làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền; trên 80% làng nghề, làng nghề truyền thống hoạt động có hiệu quả, nâng kim ngạch xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ của các làng nghề đạt khoảng 6 tỷ USD.

Cách Thủ đô Hà Nội chỉ khoảng 30 km, làng tranh Đông Hồ, tỉnh Bắc Ninh từ lâu đã nổi tiếng với nghệ thuật in tranh dân gian độc đáo. Những bức tranh màu sắc tươi sáng, không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn chứa đựng triết lý sống sâu sắc của người Việt Nam. Nhờ đó, làng tranh Đông Hồ thu hút ngày càng nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá quy trình làm tranh thủ công tinh xảo.

Ngoài trải nghiệm văn hóa truyền thống, đến với làng tranh Đông Hồ, du khách còn có cơ hội tự tay làm tranh ngay tại Trung tâm Bảo tồn tranh dân gian Đông Hồ, trong không gian đậm nét văn hóa truyền thống.

Ở miền Trung, làng nghề làm nón lá Huế không chỉ là biểu tượng của cố đô mà còn gắn liền với các hoạt động văn hóa truyền thống như lễ hội áo dài, tạo trải nghiệm đặc sắc cho du khách mỗi lần đến với cố đô. 

Các tỉnh phía Nam lại nổi tiếng với các làng nghề thủ công truyền thống độc đáo, như: Sơn mài Tương Bình Hiệp, gốm Lái Thiêu, Tân Vạn, điêu khắc đá Bửu Long và các làng nghề cây cảnh ở Vĩnh Long. Sự phong phú và đa dạng của hệ thống làng nghề nơi đây không chỉ phản ánh nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn mở ra tiềm năng phát triển mạnh mẽ cho du lịch làng nghề.

Theo thống kê, các làng nghề truyền thống gồm: Mây tre đan, gốm sứ, thêu dệt, đúc đồng, chạm khắc gỗ, trang sức, đá quý, thủ công mỹ nghệ… Trong đó, thủ công mỹ nghệ là ngành hàng luôn nằm trong nhóm 10 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với giá trị gia tăng cao.

Cụ thể, cứ 1 triệu USD xuất khẩu các sản phẩm thủ công mỹ nghệ sẽ mang lại lợi nhuận gấp 5 - 10 lần so với các mặt hàng khác, trong khi nguyên phụ liệu nhập khẩu của ngành hàng thủ công mỹ nghệ chỉ chiếm 3 - 3,5% giá trị xuất khẩu. Hơn nữa, ngành thủ công mỹ nghệ đã và đang tạo việc làm cho hơn 5 triệu lao động nông thôn và đóng góp đáng kể vào ngoại tệ quốc gia.

Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các làng nghề

Nhận định về tiềm năng phát triển làng nghề truyền thống gắn với du lịch, ông Phạm Hải Quỳnh - Viện trưởng Viện Phát triển du lịch châu Á (ATI) cho rằng: Việc kết hợp giữa du lịch và làng nghề không chỉ tạo ra nguồn thu nhập mới cho người dân địa phương mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

“Việc phát triển du lịch cần dựa trên nền tảng văn hóa, đảm bảo sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương trong việc xây dựng và quản lý các sản phẩm du lịch”, ông Phạm Hải Quỳnh chia sẻ.

Để phát huy tiềm năng từ các làng nghề truyền thống, theo các chuyên gia, cần khắc phục những hạn chế trong phát triển du lịch tại các làng nghề. Đồng thời, có chiến lược phát triển bền vững, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, hướng tới phát triển du lịch xanh và bền vững. Trong đó, thế hệ trẻ đang đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của các làng nghề truyền thống. 

Tuy nhiên, cần phải có chính sách hấp dẫn để phát triển du lịch làng nghề, như việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá sớm để du khách quốc tế có thể dễ dàng tiếp cận thông tin du lịch về những làng nghề, chú trọng phát triển làng nghề theo hướng du lịch xanh, du lịch sạch... tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn cho du khách.

Tại Hội thảo “Tư vấn hỗ trợ xúc tiến thương mại sản phẩm thủ công mỹ nghệ cho doanh nghiệp, cơ sở công nghiệp nông thôn” do Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phối hợp với Sở Công thương tỉnh Ninh Bình tổ chức mới đây, Nhà giáo Ưu tú Trịnh Quốc Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho biết, hiện nay, ngành vẫn đối diện nhiều thách thức: 

Các cơ sở quy mô nhỏ, sản xuất tự phát theo vùng, chưa liên kết theo chuỗi giá trị; năng lực thiết kế, đổi mới mẫu mã còn hạn chế; kênh phân phối và thương mại điện tử chưa khai thác hiệu quả; tiêu chuẩn quốc tế chưa đồng bộ, ảnh hưởng khả năng cạnh tranh trên thị trường khó tính.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, theo Tiến sĩ Tôn Gia Hóa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, cần quy hoạch làng nghề hợp lý, phát triển thương hiệu, cải tiến mẫu mã và sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, cơ chế chính sách cần hỗ trợ đồng bộ từ nguyên liệu, sản xuất đến xúc tiến thương mại, kết hợp với các FTA như EVFTA, CPTPP, RCEP… mở rộng cơ hội xuất khẩu.