Đặc điểm của cây ba kích

Cây ba kích là cây mọc hoang ở một số nơi thuộc rừng núi phía Bắc nước ta như: Quảng Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên… Hiện nay, đã có nhiều nơi trồng ba kích thành công để lấy nguyên liệu phục vụ cho yêu cầu làm thuốc.

Đây là loại dây, leo bằng thân quấn, thân non có màu tím, cành non có cạnh, lá mọc đối, dầy và cứng, cuống ngắn, màu xanh lục. Cụm hoa mọc thành tán ở đầu cành. Quả hình cầu, rời nhau hoặc dính liền thành khối, khi chín có màu đỏ.

Sau khi thu hoạch, rễ cây cần được chế biến sơ bộ, rửa sạch, phơi khô se, đập nhẹ cho bẹp, bỏ lõi, rồi cắt thành đoạn 3 – 5 cm, phơi hoặc sấy khô.

Công dụng chữa bệnh

Cây ba kích có một số công dụng chữa bệnh sau:

Củng cố hệ miễn dịch của cơ thể: Nhờ hàm lượng khoáng chất và vitamin cao mà rượu ba kích giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể. Trong ba kích còn chứa vitamin B1 giúp cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể khi tham gia các hoạt động hàng ngày.

Chức năng giảm sưng, kháng viêm: Rượu ba kích có tác dụng chống viêm, thúc đẩy quá trình tăng sinh mô liên kết nhờ vitamin C chứa nhiều trong ba kích giúp vết thương chóng lành hơn.

Làm chậm quá trình loãng xương, tăng cường gân cốt: Hợp chất anthraquinone và choline có trong rượu ba kích giúp hỗ trợ cơ xương khớp, hạn chế tình trạng loãng xương, đau khớp cũng như tê bì chân tay một cách hiệu quả.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa và kích thích tinh thần sảng khoái hơn: Nếu dùng rượu ba kích với một liều lượng hợp lý thì sẽ có tác dụng hỗ trợ tiêu hoá, tăng cảm giác ngon miệng hơn bởi rượu giúp cung cấp một lượng chất vi sinh dồi dào nhờ quá trình lên men khi ngâm rượu. Không chỉ có vậy, con người cũng sẽ trở nên hưng phấn, kích thích hơn khi có sự tác động của men rượu.

Ngoài ra, cây ba kích còn có công dụng gia tăng tính dẻo dai và có tác động tích cực tới hoạt động của hệ nội tiết, kiểm soát triệu chứng tăng huyết áp…

Một số bài thuốc chữa bệnh có sử dụng cây ba kích

Chữa suy nhược cơ thể như chán ăn, mất ngủ, chân tay đau nhức, huyết áp cao: Dùng ba kích 150g, hà thủ ô 150g, ngưu tất 150g, lá dâu non 250g, vừng đen 150g (sao thơm), rau má 500g. Các vị trên tán bột mịn, hoàn viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần uống 8g.

Trị đau lưng mỏi gối: Lấy ba kích, tục đoạn, cẩu tích, cốt toái bổ, đỗ trọng, mỗi vị 12g, sắc uống ngày một thang, hoặc có thể ngâm rượu ba kích, như sau: Ba kích chế 1000g, trần bì (sao vàng) 50g, tiểu hồi 20g, rượu trắng 350 3 lít, ngâm 1 tháng. Độ vài ngày lại lắc hoặc quấy một lần, gạn lấy dịch rượu ngâm, bảo quản trong một lọ riêng, nút kín. Tiếp tục lặp lại lần 2, lần 3 gộp dịch các lần ngâm. Có thể uống ngày 2 lần, mỗi lần 20 ml trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.

Chữa nam giới liệt dương, xuất tinh sớm, phụ nữ khó thụ thai, dương hư: Ba kích, đảng sâm, phúc bồn tử, thỏ ty tử, thần khúc, mỗi vị 300g; củ mài 600g. Các vị trên, tán bột mịn, hoàn viên với mật ong. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 8-10g.

Hoặc: Ba kích, cốt toái bổ, đảng sâm, nhục thung dung, long cốt, mỗi vị 300g; Ngũ vị tử 150g. Tất cả tán bột mịn. Hoàn viên với mật ong. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 8-10g.

Trị liệt dương: Ba kích 30g, đỗ trọng 30g, Ích trí nhân 30g, ngũ vị tử 30g, ngưu tất 30g, nhục thung dung 60g, phục linh 30g, sơn dược 30g, sơn thù 30g, thỏ ty tử 30g, tục đoạn 30g, viễn chí 30g, xà sàng tử 30g. Tán bột. Luyện mật làm hoàn, ngày uống 12 – 16 g với rượu, lúc đói.

Trị thận hư, di tinh, liệt dương: Chuẩn bị ba kích, thục địa, mỗi vị 12g, sơn thù du, kim anh, mỗi vị 10g, sắc uống, ngày một thang.

Trị thận hư, đái dầm: Dùng ba kích, thỏ ty tử, sơn thù du, tang phiêu tiêu, mỗi vị 12g sắc uống ngày một thang.

Chữa đau lưng, mỏi gối, gân xương yếu: Dùng ba kích, đỗ trọng bắc (tẩm muối sao), nhục thung dung, thỏ ty tử, tỳ giải, lượng bằng nhau, mỗi vị 400g. Các vị trên hoàn viên. Mỗi lần uống 6g, ngày 3 lần.

Trị tiểu nhiều: Dùng ích trí nhân, Ba kích thiên (bỏ lõi), 2 vị chưng với rượu và muối, Tang phiêu tiêu, Thỏ ty tử (chưng với rượu). Lượng bằng nhau. Tán bột. Dùng rượu chưng hồ làm hoàn to bằng hạt ngô đồng lớn, mỗi lần uống 12 viên với rượu pha muối hoặc sắc thành thang uống với muối.

Các món ăn tốt cho sức khỏe có dùng cây ba kích

Ba kích hầm lòng già: Dùng ba kích 30g, ruột già lợn 200g. Mang ruột già lợn rửa sạch, nhồi ba kích vào, cho nước vừa phải, nấu cách thuỷ, ăn lòng uống thang, ngày 1 lần. Uống liền trong 3 ngày. Dùng cho phụ nữ bị sa dạ con hoặc tiểu tiện quá nhiều lần.

Rượu ba kích cứng xương: Lấy ba kích 80g, đương qui 120g, ngưu tất 40g, khương hoạt 80g, thạch khôi 80g, xuyên tiêu 20g, rượu trắng 1000ml. Đem nghiền thành bột thô, bọc trong túi vải, ngâm rượu 7-10 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 - 20ml. Dùng cho người bị đau nhức xương.

Rượu ba kích: Dùng ba kích 30g, hoài ngưu tất 30g, rượu trắng 500ml. Đem ngâm rượu 7-10 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10-20ml. Dùng cho người thận hư, liệt dương, lưng đau gối mỏi, phong thấp đau tế, co gân nhũn xương.

Rượu ba kích câu kỷ tử: Lấy ba kích 60g, xuyên tiêu 30g, cúc hoa 60g, thục địa 45g, phụ tử chế 20g, câu kỷ tử 30g, rượu trắng 1500ml. Đem ngâm rượu 7-10 ngày. Ngày uống 2 lần, uống nóng trước khi ăn, mỗi lần 20-30ml. Dùng cho người thận dương hư, liệt dương, xuất tinh sớm, gối mỏi lưng đau.

Ba kích hầm ruột gà: Dùng ba kích 15g, ruột gà 3 bộ rửa sạch. Đem sắc với 400ml nước, còn 150ml, gia vị vừa đủ, uống thang, ăn ruột gà. Dùng cho người thận hư, mắc chứng tiểu đêm, liệt dương, xuất tinh sớm, di tinh, đái dầm.

Thuốc cai rượu: Dùng ba kích 15g, đại hoàng bào chế qua rượu 30g. Đem ba kích trộn lẫn với gạo nếp, rang cho gạo cháy đen, bỏ gạo đi, nghiền chung với đại hoàng thành bột, trộn đường, mật ong hoàn viên, uống ngày 2 lần, mỗi lần 3g.

Trị tiểu rắt: Lấy ba kích (bỏ lõi), ích trí nhân, trứng bọ ngựa cây dâu, thỏ ty tử lượng bằng nhau. Đem các vị thuốc trên, tán bột mịn, hoàn viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 10-20g. Uống trước bữa ăn với nước muối nhạt. Dùng cho người bị bệnh đái dỉn, không hãm được.

Lưu ý

Người âm hư hỏa vượng (sốt nhẹ về chiều) táo kết không dùng ba kích.

Phụ nữ mang thai và đang cho con bú, trẻ em không được sử dụng. Vì trong rượu ba kích có chứa một loại hoạt chất gây co bóp tử cung, đồng thời men rượu cũng không tốt cho sự phát triển thần kinh của trẻ nhỏ;

Những người bị dị ứng hoặc mẫn cảm với bất kỳ hoạt chất hoặc thành phần nào có trong rượu ba kích cũng không nên sử dụng;

Những người đang gặp các tổn thương ở cơ quan khác như thận, gan,... không phải là những đối tượng thích hợp để sử dụng rượu ba kích;

Những người dễ bị nóng trong người, miệng khô, hay khát nước, táo bón, suy nhược cơ thể nghiêm trọng, tiểu tiện không thông,... cũng không nên dùng sản phẩm này.