Nhiều chỉ số báo động

Ngày 04/9/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Nông đã ban hành Chỉ thị số 09/CT-UBND về tăng cường thực hiện công tác dân số trong tình hình mới trên địa bàn tỉnh. Trong Chỉ thị này, Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Nông đánh giá, những năm qua, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị trên địa bàn, công tác dân số của tỉnh đã có những kết quả khả quan; nhận thức của toàn xã hội đã có bước chuyển biến rõ rệt, ngày càng có nhiều người sinh con đúng chính sách dân số, phù hợp với lứa tuổi, sức khỏe, hoàn cảnh kinh tế.

Nhờ đó, tốc độ gia tăng dân số trên địa bàn tỉnh được khống chế; số con trung bình một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm từ 2,68 con năm 2019 xuống còn 2,44 con năm 2023. Tuy nhiên, theo Chỉ thị số 09/CT-UBND của Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Nông, hiện công tác dân số của tỉnh vẫn còn những tồn tại, hạn chế, bất cập. Trong đó có tình trạng mức sinh cao và không đồng đều giữa các vùng.

“Đặc biệt là tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Năm 2023 là 108 bé trai/100 bé gái; chất lượng dân số chậm được cải thiện; chưa có giải pháp đồng bộ thích ứng với già hoá dân số”, Chỉ thị số 09/CT-UBND nêu rõ.

Những vấn đề về dân số trên địa bàn tỉnh Đăk Nông chủ yếu tập trung chủ yếu ở vùng đồng bào DTTS của tỉnh. 

Đơn cử ở huyện Đăk Glong – địa phương có gần 60% dân số là đồng bào DTTS; năm 2023, số con trung bình một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ của huyện là 2,47 con/phụ nữ, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên cao.

Cùng với đó, tỷ lệ bà mẹ và trẻ em trên địa bàn huyện được sàng lọc các bệnh, tật bẩm sinh còn thấp. Chất lượng dân số và ý thức của người dân về thực hiện các chính sách về dân số kế hoạch hóa gia đình còn hạn chế.

Theo đánh giá của UBND tỉnh Đăk Nông, hiện điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh còn nhiều khó khăn. Do đó, mức sinh cao sẽ tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết việc làm, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, giáo dục…, nhất là ở vùng đồng bào DTTS của tỉnh.

Trước tình hình đó, Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Nông yêu cầu các sở, ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện các nhiệm vụ được giao trong Chỉ thị số 09/CT-UBND ngày 04/9/2024. Sở Y tế theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện Chỉ thị, báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh về kết quả triển khai thực hiện.

Trong Chỉ thị số 09/CT-UBND ngày 04/9/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Nông yêu cầu Ban Dân tộc tỉnh tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và vận động đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về dân số. Đồng thời phối hợp với Sở Y tế thực hiện các hoạt động can thiệp giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào DTTS.

Đã được cảnh báo

Những tồn tại, hạn chế trong công tác dân số ở vùng đồng bào DTTS tỉnh Đăk Nông đã được nhận diện, cảnh báo từ nhiều năm trước; nhất là từ các cuộc điều tra, thu thập thông tin thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS (gọi tắt là cuộc điều tra).

Năm 2019, số liệu của cuộc điều tra lần thứ III cho thấy, tỷ số giới tính khi sinh tỉnh Đắk Nông là 108,4 bé trai/100 bé gái. Cũng tại thời điểm nay, toàn tỉnh có 202.356 nhân khẩu là người DTTS; trong đó có 102.568 người là nam giới, 99.788 người là nữ giới.

Trước đó, tại thời điểm năm 2009, tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh Đăk Nông. Như vậy, sau 10 năm, tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh tăng 6,2%; trung bình mỗi năm tăng 0,62% và đã vượt qua mức cân bằng tự nhiên.

Những năm gần đây, tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh Đăk Nông có xu hướng giảm; năm 2023 là 108 bé trai/100 bé gái. Số liệu của năm 2024 sẽ được bổ sung thêm từ cuộc điều tra thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS vừa được tổ chức từ ngày 01/7 đến 15/8 vừa qua.

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác dân số ở vùng đồng bào DTTS, tỉnh Đăk Nông đang đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhằm nhận thức của người dân về chính sách dân số. Trong đó, thực hiện Dự án 7 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 (Chương trình MTQG 1719), các địa phương trên địa bàn tỉnh đã và đang triển khai nhiều hoạt động để thực hiện thành công chiến lược giảm sinh.

Đơn cử tại Đăk Glong, thực hiện Dự án 7 thuộc Chương trình MTQG 1719, trong năm 2024, Trung tâm Y tế huyện đã tổ chức 14 lớp truyền thông phổ biến các quy định chính sách hỗ trợ, khen thưởng, đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt chính sách dân số. 

Các lớp tập huấn đã thu hút được sự quan tâm, tham gia của hơn 1.200 người là các trưởng hoặc phó các hội, đoàn thể của các thôn, bon; các già làng, trưởng bản, Người có uy tín trong cộng đồng, nam nữ thanh niên, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ.

Theo ông Sầm Phúc Hoan, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Đăk Glong, thông qua các lớp tập huấn, các học viên sẽ thực hiện tuyên truyền chính sách dân số tại cơ sở. Từ đó giúp người dân hiểu rõ được các lợi ích khi thực hiện đúng chính sách dân số, từ đó thay đổi nhận thức và hành vi có lợi cho việc sinh con có kế hoạch.

Tương tự, thời gian qua, huyện Đăk Mil cũng đã triển khai nhiều hoạt động thuộc Dự án 7 của Chương trình MTQG 1719 để góp phần thực hiện thành công chiến lược giảm sinh trong vùng đồng bào DTTS của huyện.

Năm 2023, huyện đã tổ chức truyền thông cộng đồng tại 05 xã, với 500 người tham gia; xây dựng 5 pano tuyên truyền về dân số tại 5 xã: Đăk N’Drót, Đăk R’la, Đăk Gằn, Thuận An và Long Sơn; thực hiện rà soát các biến động về dân cư bao gồm hộ mới, biến động sinh, chết, di chuyển, sửa sai số liệu dân số trong kho dữ liệu chuyên ngành dân số;...

Các hoạt động thuộc Dự án 7 đã được các địa phương trên địa bàn tỉnh Đăk Nông triển khai đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân về chăm sóc sức khỏe, chăm sóc thai kỳ, dinh dưỡng hợp lý… Đây là một trong những động lực để nâng cao chất lượng dân số, góp phần thực hiện thành công chiến lược giảm sinh, đạt mức sinh thay thế vào năm 2030 trên địa tỉnh Đăk Nông.