Giáo sư Vargyas Gábor (thứ 2 từ phải qua) cùng các khách mời tham quan Triển lãm.

Đặt chân đến Việt Nam lần đầu tiên vào năm 1985, Giáo sư Vargyas Gábor xúc động kể lại những kỷ niệm cũng như mối nhân duyên gắn bó với người Bru-Vân Kiều khi ông có dịp ở lại một ngôi làng của người Bru-Vân Kiều quanh khu vực Hướng Hóa/Khe Sanh, tỉnh Quảng Trị. Ông kể: Tôi chuyển đến nhà của một gia đình người Bru-Vân Kiều (chồng tên là Toàn, có 1 vợ và hai con), họ đã giúp tôi trở thành thành viên của gia đình. Tôi đã sống, ăn, ngủ và làm việc với họ, chia sẻ cùng họ niềm vui và nỗi buồn; học ngôn ngữ của họ, dành tất cả thời gian và năng lượng để tìm hiểu về văn hóa Bru-Vân Kiều với góc nhìn của người trong cuộc. Để đến được ngôi làng, tôi phải đi bộ cả ngày trên đường rừng và vượt qua sông trên những chiếc cầu treo. Ở đó không có điện, cửa hàng, đài hay ti vi, điện thoại, bưu điện hoặc trạm y tế nên có tiền cũng không mua được thứ mình cần. Trong chuyến thực địa này, tôi đã làm việc 14-16 giờ và đi bộ trung bình 5-10km mỗi ngày, sụt hơn 20kg và tôi cũng không rời khỏi làng trong vòng 10 tháng...

Với khoảng 70 bức ảnh được thực hiện trong nhiều đợt khảo sát, nghiên cứu thực địa từ 1985-1989 tại một số làng người Bru-Vân Kiều, GS.TS. Vagyas Gábor, đã ghi lại nhiều khoảnh khắc đáng quý của một dân tộc ở dãy Trường Sơn. Đó là quang cảnh làng, cảnh bắt cá, phát rẫy, chọc lỗ, tra hạt, thu hoạch lúa, giã gạo, cảnh uống rượu cần, các nghi lễ cúng tế, tang ma… tất cả hiện lên chân thực và sống động, giúp người xem cảm nhận và hiểu biết thêm về cuộc sống và tín ngưỡng của một DTTS ở Việt Nam vào thập niên 80 của thế kỷ trước.

Công chúng đến tham quan tại Triển lãm

PGS. TS Phạm Văn Đức, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho biết: “Các bức ảnh được trưng bày là những trải nghiệm qua nhiều năm tháng gắn bó với cộng đồng Bru-Vân Kiều của Giáo sư Vagyas Gábor. Ông đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức bằng một niềm đam mê khoa học đích thực nhằm khám phá các giá trị văn hóa của dân tộc này. Những bức ảnh của ông đã chuyển tải đến công chúng nhiều cảm xúc và suy ngẫm”.

Đánh giá về những bức ảnh của GS Vargyas Gábor, ngài Ory Csaba, Đại sứ Hungary tại Việt Nam cho rằng, công trình của Giáo sư Vargyas Gábor thuộc lĩnh vực nhân chủng học văn hóa không chỉ quan trọng đối với Việt Nam và Hungary mà còn đóng góp lớn vào giá trị phổ quát của văn hóa. Vargyas Gábor là một giáo sư đích thực, một nhà khoa học chuyên tâm, một pháp sư vĩ đại”. Gábor mang nền văn hóa xa xôi đến gần với chúng ta hơn và qua những bức ảnh này, ông nhắc nhở chúng ta rằng, trong thế giới luôn thay đổi này, các nghi lễ, tôn giáo và phong tục cổ xưa của người Bru-Vân Kiều sẽ mãi trường tồn.

Cũng nhân dịp khai mạc Trưng bày, cuốn sách “Bất chấp định mệnh: Văn hóa và phong tục người Bru-Vân Kiều” của GS Vargyas Gábor cũng được ra mắt bạn đọc. Đây là công trình khảo cứu thứ nhất của ông về người Bru-Vân Kiều được xuất bản bằng tiếng Việt. Các bài viết trong sách đề cập đến các khía cạnh khác nhau như lịch sử dân tộc, liên kết dân tộc nghi lễ, tang lễ, các khía cạnh của văn hóa dân gian... Cuốn sách đầu tiên ông viết về dân tộc này có tựa đề “A la recherche des Brou perdus, population montagnarde du Centre Indochinois”, do Nhà xuất bản Olizane Genf, Paris phát hành năm 2010).

HỒNG MINH