Analytic
Báo Dân tộc và Phát triẻn
Chuyên trang

Dân tộc - Tôn giáo với sự phát triển của đất nước

Dayak- tộc người bản địa trên đảo Borneo

Nguyệt Anh (T/h) - 11:16, 22/07/2021

Tộc người Dayak ở Đảo Borneo dùng mũ lông chim, xăm mình, ở nhà sàn, thờ rồng và chim thần… như các cư dân Việt cổ thời Hùng Vương.

Phụ nữ Dayak ở Đảo Borneo biểu diễn dân ca, dân vũ
Phụ nữ Dayak ở Đảo Borneo biểu diễn dân ca, dân vũ

Đảo Borneo, hòn đảo lớn nhất Đông Nam Á thuộc lãnh thổ các quốc gia Brunei, Malaysia và Indonesia là nơi sinh sống của dân tộc Dayak - một cộng đồng người có nền văn hóa cổ xưa và độc đáo. Theo nghiên cứu lịch sử, Dayak là nhóm cư dân bản địa Borneo lâu đời, tổ tiên của họ đã di cư từ lục địa châu Á ra đảo từ hơn 3.000 năm trước. Xã hội Dayak bắt đầu khởi sắc khi nghề luyện kim được truyền đến hòn đảo này cách nay khoảng 2.450 năm, tương ứng với thời kỳ Hùng Vương ở Việt Nam.

Người Dayak đội mũ lông chim và đeo rất nhiều đồ trang sức
Người Dayak đội mũ lông chim và đeo rất nhiều đồ trang sức

Cộng đồng Dayak gồm hàng trăm sắc tộc khác nhau, cư trú rải rác khắp đảo Borneo bao gồm hơn 200 nhóm bộ tộc nhỏ khác như bộ tộc Dayak Ngaju, Dayak Iban, Dayak Baritos, Dayak Kayan, Dayak Benuaqs, Dayak Embaloh (Maloh)… Mỗi bộ tộc nhỏ lại có một ngôn ngữ, một nền văn hóa, luật lệ, phong tục khác nhau và dễ phân biệt. Họ nói hàng trăm phương ngữ khác nhau nhưng tất cả đều thuộc ngữ hệ Nam Đảo (Austronesien). Ở Việt Nam có nhiều dân tộc sử dụng ngữ hệ này, như dân tộc Chăm, Ê Đê, Gia Rai, Raglai và Chu Ru.

người Dayak sống bằng nghề làm ruộng lúa nước ven sông, làm rẫy, trồng cọ trên những ngọn đồi thấp và thuần dưỡng các con vật nuôi...
người Dayak sống bằng nghề làm ruộng lúa nước ven sông, làm rẫy, trồng cọ trên những ngọn đồi thấp và thuần dưỡng các con vật nuôi

Phần lớn người Dayak sống bằng nghề làm ruộng lúa nước ven sông, làm rẫy, trồng cọ trên những ngọn đồi thấp... Họ cũng làm các nghề thủ công, nghề gốm, nghề dệt thổ cẩm, nghề đúc, săn bắt, chài lưới.

Người Dayak cũng có nghề thủ công đan lát
Người Dayak cũng có nghề thủ công đan lát

Tôn giáo của người Dayak là đạo Kaharingan, một dạng Hindu giáo đã bản địa hóa theo thuyết đa thần ở Borneo. Họ đặc biệt tôn thờ hình tượng rồng và chim thần, hai linh vật trong truyền thuyết về sự ra đời của dân tộc Dayak. Đặc điểm này khá giống với các cư dân Việt cổ thời Hùng Vương, những người coi mình là “con Rồng, cháu Tiên” và tôn vinh hình tượng chim lạc như biểu tượng của đất nước.

Người Dayak tôn thờ hình tượng rồng và chim thần, hai linh vật trong truyền thuyết về sự ra đời của dân tộc Dayak.
Người Dayak tôn thờ hình tượng rồng và chim thần, hai linh vật trong truyền thuyết về sự ra đời của dân tộc Dayak.

Người Dayak cũng có nhiều phong tục dân gian giống người Việt cổ như tục dựng cây nêu, cưới hỏi, cải táng, tín ngưỡng phồn thực. Một phong tục tương đồng của người Việt cổ và người Dayak, ít thấy có ở các dân tộc khác trong khu vực, đó là tục xăm mình.

Người Dayak cũng có tục dựng cây nêu như người Việt cổ
Người Dayak cũng có tục dựng cây nêu như người Việt cổ

Với người Dayak, hình xăm thể hiện mối liên hệ với các linh hồn, thần linh hoặc tổ tiên và nhằm xua đuổi bệnh tật, tai họa, đồng thời cũng là nghi lễ đánh dấu sự trưởng thành, nhận biết đẳng cấp, địa vị trong bộ tộc hoặc phân biệt bạn với thù. Cách ăn mặc của người Dayak cũng có đặc điểm rất giống với các cư dân Hùng Vương, đó là việc họ sử dụng loại mũ được trang trí bằng những chiếc lông chim dài, giống như những hình người trên hoa văn trống đồng Đông Sơn.

Người Dayak quan niệm, hình xăm thể hiện mối liên hệ với các linh hồn, thần linh hoặc tổ tiên và nhằm xua đuổi bệnh tật, tai họa,
Người Dayak quan niệm, hình xăm thể hiện mối liên hệ với các linh hồn, thần linh hoặc tổ tiên và nhằm xua đuổi bệnh tật, tai họa,

Những thanh niên trước khi trở thành một chiến binh phải trải qua nghi lễ xăm mình tại ngôi nhà truyền thống, sau đó họ sẽ được đi săn.

Theo truyền thống, xăm mình của người Dayak được tiến hành dưới dạng một nghi lễ long trọng trước sự có mặt của đông đảo các thành viên trong bộ tộc. Trong buổi lễ, nghệ sĩ xăm mình bắt đầu bằng việc giết gà, chim rồi rắc máu của nó để hiến tế linh hồn tổ tiên. Thông thường, người phụ nữ trong bộ tộc đảm nhiệm công việc xăm mình. Việc xăm mình kéo dài từ 6 - 8 giờ và rất đau đớn.

Trang phục của người Dayka là những bộ váy làm từ thổ cẩm, được trang hoàng bằng những hoa văn rực rỡ
Trang phục của người Dayka là những bộ váy làm từ thổ cẩm, được trang hoàng bằng những hoa văn rực rỡ

Trang phục của phụ nữ Dayak thay đổi tùy theo vùng, nhưng đều là những bộ váy làm từ thổ cẩm được trang hoàng bằng những hoa văn rực rỡ. Họ đeo cả những chiếc mũ trang trí cầu kỳ vào những dịp đặc biệt. Phụ nữ Dayak thường căng dái tai mình bằng những chiếc vòng kim loại nặng. Đây là cách làm đẹp tương tự các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên của Việt Nam như Ê Đê, Ba Na, M'nông, Mạ, Xtiêng…

Người Dayak sinh sống trong những căn nhà sàn như người Ê Đê ở Việt Nam
Người Dayak sinh sống trong những căn nhà sàn như người Ê Đê ở Việt Nam

Theo truyền thống, nhiều thế hệ người Dayak cùng sinh sống trong những căn nhà sàn có chiều dài hơn 50m, có sức chứa từ 30 - 40 gia đình và được chạm khắc hoa văn tỉ mỉ. Những ngôi nhà dài cũng là nơi người Dayak tụ họp, bày lễ vật dâng cúng, đánh trống khua chiêng, nhảy múa trong các lễ hội truyền thống. Màu sắc ở các hình vẽ, hoa văn chạm khắc trong ngôi nhà này có ý nghĩa riêng của nó. Đáng tiếc rằng các ngôi nhà này đang biến mất dần theo nhịp sống hiện đại.

Nhạc cụ truyền thoogns của người Dayka
Nhạc cụ truyền thống của người Dayak
Vũ điệu của người Dayak
Vũ điệu của người Dayak
Người Dayak với chiếc mũ lông chim
Người Dayak với chiếc mũ lông chim
Tin cùng chuyên mục
Đổi danh hiệu cho di sản văn hóa phi vật thể - Điều không dễ !?

Đổi danh hiệu cho di sản văn hóa phi vật thể - Điều không dễ !?

Cùng với Ca trù và Nghệ thuật làm gốm của người Chăm đã được UNESCO ghi vào Danh sách “Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp”, hồ sơ Mo Mường đã được Chính phủ đồng ý đệ trình UNESCO xem xét, đưa vào danh sách này. Nhưng sau khi được đưa vào danh sách thì cần phải làm gì, làm như thế nào để đổi danh hiệu cho di sản, từ “cần được bảo vệ khẩn cấp” sang “đại diện của nhân loại” là điều không dễ.