Hàng chục năm qua, có khoảng 50 hộ dân, với 193 nhân khẩu đang sống bất hợp pháp, xây dựng nhà ở trái phép ven Quốc lộ 47, gần bản Lửa, xã Yên Nhân, huyện Thường Xuân (Thanh Hóa), trong đó có 31 hộ nghèo và 8 hộ cận nghèo. Diện tích đất mà người dân đang chiếm hữu sinh sống thuộc Ban Quản lý rừng phòng hộ Thường Xuân. Đây cũng là khu vực xã Xuân Khao cũ.

Do không có đất ở và đất sản xuất cố định nên mỗi năm, người dân nơi đây chỉ trồng được 1 vụ lúa chiêm xuân trên diện tích đất bán ngập lòng hồ thủy điện Cửa Đạt với 25ha. Ngoài ra, các hộ đánh cá, chăn nuôi gia súc, thu hoạch lâm sản phụ trên khu vực rừng phòng hộ để sinh nhai. Do sống bất hợp pháp, nên khu vực này không có điện lưới quốc gia. Các hộ cũng không được hưởng chế độ chính sách về nhà ở hay hạ tầng thiết yếu. Ngoài ra, học sinh phải đi học xa rất khó khăn.

“Năm 2004, gia đình tôi theo chương trình tái định cư, di dời để nhường đất cho thủy điện Cửa Đạt. Tuy nhiên, cuộc sống tại nơi ở mới khó khăn, không kế sinh nhai, nên sau 1 năm, tôi đưa gia đình về quê cũ, sống từ đó đến nay”, ông Vi Hồng Phong, một trong số hộ dân ở đây cho biết

Ông Lê Hoàng Cường, Chủ tịch UBND xã Yên Nhân cho biết, các hộ dân đã cư ngụ bất hợp pháp nhiều năm, cuộc sống có nhiều khó khăn; tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự, khó khăn trong quản lý. “Chính quyền xã đã xử lý vi phạm hành chính nhưng chưa cưỡng chế tháo dỡ do nhiều vướng mắc. Xã cũng chỉ biết kiến nghị lên cấp trên, nhưng do đang thiếu quỹ đất nên không thể bố trí được”, ông Cường cho hay.

Trao đổi với chúng tôi về hướng giải quyết, một lãnh đạo huyện Thường Xuân cho biết, để khắc phục tình trạng trên, năm 2016, UBND huyện đã thành lập Ban Chỉ đạo di dân và đề nghị UBND tỉnh Thanh Hóa sắp xếp nơi ở mới cho các hộ dân. Theo đó, đại diện Ban Dân tộc, các sở, ban, ngành cũng đã kiểm tra thực tế và có đề xuất nên hợp thức hóa đất định cư cho các hộ dân nơi họ đang sống. Tuy nhiên, sau khi xem xét, UBND tỉnh nhận thấy khu vực đất quy hoạch trên đang thuộc quản lý của Ban Quản lý rừng phòng hộ Sông Chu (nay là Ban Quản lý rừng phòng hộ Thường Xuân) nên không đồng ý cấp đất cho các hộ dân. Còn hiện trên địa bàn xã Yên Nhân không còn quỹ đất để bố trí cho các hộ dân này.

Tháng 6/2017, UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản chỉ đạo UBND huyện Thường Xuân, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNN) yêu cầu, Ban Quản lý rừng phòng hộ Sông Chu tăng cường quản lý nhân khẩu, đất đai, không để tình trạng phát sinh tăng hộ mới, không để làm nhà cố định tại khu vực trái quy định.

Bên cạnh đó, kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc buông lỏng quản lý nhân khẩu và đất đai, giao UBND huyện Thường Xuân, Ban Dân tộc tỉnh và đơn vị liên quan tuyên truyền, vận động các hộ quay về nơi ở cũ để ổn định cuộc sống; phối hợp với cơ quan chức năng xây dựng phương án hỗ trợ ổn định cuộc sống cho các hộ dân.

Tuy nhiên, từ đó đến nay, vẫn chưa có phương án nào được đưa ra để giải quyết triệt để vấn đề này; còn các hộ dân không kế mưu sinh tiếp tục chấp nhận cuộc sống tạm bợ và bất hợp pháp.