Hai mẹ con chị RaLan Yưng miệt mài dệt thổ cẩm để kịp hoàn thành sản phẩm giao cho khách hàng.

Chúng tôi đến thăm nhà của nghệ nhân RaLan Yứt, một trong những hộ dệt thổ cẩm có tiếng của làng Choét Ngol, xã Chư Á (TP. Pleiku). Bước vào nhà đã thấy có mấy người đang miệt mài ngồi dệt vải. Chị RaLan Yứt cho biết: “Nhà mình có 4 người làm (dệt), toàn là chị em trong nhà cả. Công việc dạo này nhiều lắm, nhà mình đang làm để kịp giao hàng cho khách…”.

Khi thấy chúng tôi quan tâm về công đoạn dệt vải, chị Yứt ngừng tay giới thiệu tỉ mỉ và tận tình về những bộ phận của khung dệt, cách xe chỉ luồn kim đến thế ngồi, thế dệt... “Dụng cụ dệt thổ cẩm gồm có nhiều bộ phận rời, là những thanh gỗ dài dùng để luồn sợi dọc và dập sợi ngang. Khung dệt thường có 2 dạng là khung ngắn và khung dài. Khi dệt, phải ngồi xuống sàn nhà, lưng thẳng và hai chân duỗi thẳng để làm căng mặt sợi trên khung. Sau khi dệt xong, những tấm vải sẽ được chuyển qua máy may, hoàn thành công đoạn cuối cùng”, chị Yứt chia sẻ.

Tiếp lời chị Yứt, chị RaLan Yưng, em gái chị Yứt hồ hởi: “Không làm nghề thì thôi chứ làm rồi không bỏ được. Khách càng ngày càng đông, nhà mình có 4 người mà vẫn làm không kịp để giao cho khách hàng. Tại Festival Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên năm 2018, bọn mình được mời tham gia trình diễn dệt thổ cẩm, còn được cấp cả bằng chứng nhận, nhờ đó mà có thêm động lực phát triển nghề này”.

Chị Yứt cũng cho biết, tại làng Choét Ngol vẫn còn nhiều hộ giữ gìn nghề dệt. Các làng khác gần như không làm nữa, vì thu nhập ít. Nếu có nhu cầu thì họ đặt mua. Còn đối với gia đình của chị Yứt, chị vẫn truyền dạy nghề cho con gái, con dâu với hy vọng mai này, những đứa con trong gia đình lại kế nghiệp mẹ.

Mỗi nét thổ cẩm trên tấm vải, đều thể hiện được sự tinh tế của người dệt cũng như thể hiện được đời sống tinh thần của người Jrai. Cách nhà chị RaLan Yứt không xa, chúng tôi ghé thăm nhà của chị BLoi ở làng Chuét 2 (trú phường Thắng Lợi, TP. Pleiku), chị BLoi tâm sự: Trước đây, người ta hay lấy sợi bông để dệt vải, nhưng theo năm tháng không còn ai dùng nữa. Các hộ dệt đều đi chợ để mua sợi công nghiệp về làm thay thế cho sợi bông. Để dệt một tấm thổ cẩm và hoàn thành một sản phẩm, chúng tôi mất hơn 1 tuần.

Màu sắc mà khách hay lựa chọn thường là tông đỏ và đen. Họa tiết thường là những thứ đơn giản, gắn liền với đời sống tinh thần của người Jrai như cây lá, hoa, cỏ, cũng có khi là con vật,… Đây cũng là thành phần quyết định giá của một bộ đồ. Với hoa văn đơn giản thì giá thành rẻ, hoa văn càng phức tạp, giá thành sẽ cao hơn. Giá một bộ đồ em bé có giá 600-800 ngàn đồng. Đồ người lớn có giá từ 1 triệu đồng trở lên, còn váy thì dao động từ 800-1 triệu đồng. Những bộ đồ truyền thống này thường được người dân mặc vào các dịp lễ hội để thể hiện được bản sắc dân tộc mình.

Chị BLoi cũng cho biết, nghề dệt thổ cẩm là do mẹ truyền lại. Chị làm nghề đã nhiều năm, có uy tín nên nhiều khách hàng tự tìm đến nhà mua hàng. Tuy nghề này không mang lại thu nhập cao, nhưng gắn bó với nó rồi thì không bỏ được. Có những ngày để trả hàng cho khách đúng hạn, chị BLoi phải dậy từ sớm tinh mơ ngồi bên khung dệt cho đến khi tối muộn mới được nghỉ ngơi.

Trao đổi với Phó Chủ tịch UBND xã Chư Á, ông Trương Văn Minh cho biết: “Năm 2017, chúng tôi cũng đã phối hợp với nhiều ban, ngành để mở lớp dạy thổ cẩm. Điểm mạnh của làng Choét Ngol là các sản phẩm thổ cẩm phục vụ du lịch rất nhiều. Hiện tại, chúng tôi đang dự kiến thành lập hợp tác xã để bán các mặt hàng truyền thống giúp tiêu thụ sản phẩm cho người dân, tạo hướng đi mới cũng như phát triển, giữ gìn nghề dệt thổ cẩm.”.

THÙY DUNG