Xóm Lũng Rì cách TP. Cao Bằng khoảng trên 30 km, đây là làng nghề làm ngói âm dương đã có hàng trăm năm tuổi. Ngói Lũng Rì được làm thủ công rất cẩn thận, màu sắc đẹp, dùng lợp mái nhà rất thoáng mát.

Để làm ngói máng theo cách truyền thống, phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Riêng khâu chọn nguyên liệu đất hiện nay cũng khó khăn. Chị Lục Thị Niềm (36 tuổi) ở Lũng Rì cho biết, nguyên liệu chính để làm ngói là đất, nhưng phải từ ba loại đất khác nhau.  Đất được đập ra cho mềm, trộn nước vào rồi dùng trâu để dẫm cho nhuyễn. Tiếp theo, phải ủ đất khoảng 5-6 ngày rồi mới lấy lên sàng lọc những tạp chất như sỏi, đá. Đây là công đoạn tỉ mỉ nhất, phải dùng dụng cụ có căng một đoạn dây để xẻ từng lớp đất đặc ra nhặt tạp chất.

Vừa trò chuyện, đôi tay chị Niềm vừa thoăn thoắt cắt gọt từng miếng đất sét để nhặt đá, sỏi ra ngoài. Sau khi lọc sạch, đất được chất thành khối và phủ ni lông kín để bảo đảm giữ độ ẩm. Tiếp đến là công đoạn tạo hình, đất được tạo thành khối hình chữ nhật. Độ dài và dày của viên ngói vừa phải, những người thợ lành nghề sẽ tự ước lượng được. Sau đó, viên ngói được đưa lên khuôn gỗ, người thợ nhẹ nhàng miết cho đều, có thể bôi một chút nước lên bề mặt để cho những lớp đất sét chưa hoàn chỉnh bằng phẳng hơn.

Công đoạn tiếp theo, ngói đem phơi trên nền đất được phủ lớp trấu, mục đích là để ngói còn chưa khô khỏi dính xuống bề mặt đất và bảo đảm độ khô ráo. Khâu cuối là xếp ngói vào lò nung liên tục chừng bảy ngày đêm, người dân thay nhau túc trực và giữ nhiệt độ vừa đủ nhằm đảm bảo chất lượng ngói tốt. Mỗi lò nung sẽ cho ra sản phẩm chừng 15 nghìn đến 18 nghìn viên ngói.

Anh Lục Văn Thành (nhà ở xã Tự Do, hiện là cán bộ công tác tại TP. Cao Bằng) là người đóng góp khá nhiều vào hoạt động quảng bá làng nghề đến với cộng đồng qua mạng xã hội. Qua kênh quảng bá của anh, nhiều doanh nghiệp, cá nhân đã tìm đến Lũng Rì để đặt hàng. Anh Thành chia sẻ: “Có những người tận bên Hà Giang họ đặt mua ngói với tổng giá trị lên đến hàng trăm triệu đồng để làm các khu du lịch. Đây là dấu hiệu rất đáng mừng, có thể giúp đỡ bà con quê mình duy trì nghề truyền thống, bán được nhiều sản phẩm”.

Trong dòng chảy của cuộc sống hiệnj đại, có không ít người thích tìm đến những thứ xưa cũ, truyền thống. Để có thể duy trì làng nghề, chính quyền cần quan tâm nhiều hơn trong khâu tạo đầu ra cho sản phẩm, xây dựng thương hiệu để quảng bá làng nghề, phát triển du lịch, tăng thu nhập cho người dân nơi đây.