Vùng xanh giữa miền gió Lào

Trằm Trà Lộc rộng hơn 10 ha mặt nước, là một mảng xanh độc đáo phía Đông Nam Quảng Trị mà không phải ai cũng biết đến. Từ hơn 300 năm trước, người dân làng quanh trằm đã biết chung tay bảo vệ, khai thác hợp lý nguồn lợi tự nhiên quý giá này. Họ tôn cao bờ hồ, vừa tăng dung tích nước, vừa ngăn cát bay lấn ruộng. Nước từ hồ được dẫn tưới cho các làng Trà Lộc, Trà Trì, Duân Kinh…, trở thành công trình thủy lợi hữu ích nuôi sống cả vùng.

Người dân lập hẳn quy ước nghiêm ngặt: Cấm chặt cây, cấm bắt cá bừa bãi, chỉ được nhặt lá khô làm chất đốt. Nhờ thế, rừng quanh hồ vẫn giữ được nét nguyên sinh, là nơi trú ngụ của nhiều loài chim, thú quý.

Không chỉ đẹp, Trằm Trà Lộc còn là vùng đất thấm đẫm dấu tích lịch sử. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây từng là chiến trường ác liệt, là tuyến giao liên nối liền chiến khu với vùng đồng bằng ven biển. Rừng cây và mặt nước trở thành nơi che chở cho bộ đội, du kích chiến đấu, nuôi giấu thương bệnh binh. Mỗi gốc cây, tán lá đều như mang ký ức của một thời bom đạn.

Sau chiến tranh, chính quyền và Nhân dân địa phương đầu tư khôi phục cảnh quan, trồng cây, thả sen, cải tạo đường sá, biến nơi đây thành khu sinh thái, phục vụ khách du lịch. Cả một hệ sinh thái độc đáo, xanh mướt mắt. Từ hồ nước lớn bé đan xen nhau, hệ thực vật quen thuộc như đước, cây dây leo, đàn cò bay rợp trời và cả những chú khỉ tinh nghịch bắt gặp trên đường đi.

Mỗi mùa nắng gắt khi gió Lào thổi bỏng rát, khắp Quảng Trị bốc lên hơi nóng ngùn ngụt của nắng gắt, đất đai khô cằn. Thế nhưng trằm Trà Lộc lại vẫn mát mẻ với sự bao bọc của lớp thảm xanh trải dài từ trên núi xuống các hồ nước. Nhất là vào mùa hoa sen, hoa súng nở khung cảnh lại càng lãng mạn hơn. 

Đây là nơi hội tụ các mạch luồng, mạch nước từ trong những cồn cát tiết ra, dẫn về theo vô số các lạch nhỏ nên rất nhiều tôm cá, đặc biệt cá trê, trắm cỏ, cá lóc, rô phi, diếc… Người dân vẫn bảo vệ chặt chẽ hệ sinh thái nơi đây, không đánh bắt tự do. Chính sự gìn giữ ấy khiến Trằm Trà Lộc xanh tốt quanh năm, như một “thiên đường hạ giới” giữa vùng đất nắng gió miền Trung.

Hội trằm xôn xao

Không chỉ có cảnh sắc nên thơ, Trằm Trà Lộc còn nổi tiếng với lễ hội bắt cá “Phá trằm” - nét văn hóa đã tồn tại hơn 300 năm. Suốt cả năm, người dân bảo vệ hồ, nghiêm cấm đánh bắt. Đến cuối vụ Hè Thu, họ tổ chức lễ hội để nạo vét, làm sạch hồ, thay nguồn nước mới.

Lễ hội thường diễn ra đầu mùa Thu. Sau phần lễ cúng trời đất do các cụ cao niên chủ trì, ba hồi trống vang lên báo hiệu phần hội bắt đầu. Hàng trăm người ùa xuống hồ, mang theo nơm, rớ, rập… bắt cá trong tiếng hò reo rộn ràng. Tất cả đều dùng ngư cụ truyền thống, tuyệt đối không dùng kích điện hay dụng cụ sắc nhọn. Cá lớn bắt được là “lộc trời”, cá nhỏ phải thả lại để duy trì nguồn thủy sản. Có người may mắn bắt được đến vài chục ký cá, nhưng điều quý nhất là niềm vui sum vầy và tinh thần gắn kết cộng đồng.

Không khí hội phá trằm sôi động, náo nhiệt. Người dân, du khách cùng xắn quần, lội bùn, hò reo cổ vũ khi ai đó vớt lên chú cá to. Sau buổi hội, bàu nước được làm sạch, dòng nước mới được dẫn vào, tiếp tục nuôi dưỡng sự sống cho vùng trằm.

Với du khách, đến Trằm Trà Lộc không chỉ để vui hội, mà còn để thưởng thức ẩm thực dân dã. Món ăn nơi đây không cầu kỳ, nhưng đậm đà hương vị quê. Từ cá lóc nướng, cá rô chiên, ếch xào, gà nướng đến cá trắm um, món nào cũng thấm vị đồng nội. Thưởng thức bát cháo cá lóc ăn cùng củ dền, nhấp chén rượu Kim Long trứ danh, người ta như cảm nhận được sự giao hòa giữa đất và người nơi miền quê yên ả này.

Ông Nguyễn Thế Hậu, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Định, cho biết: “Trằm Trà Lộc không chỉ là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn mà còn là nơi lưu giữ giá trị văn hóa, lịch sử quý giá của Quảng Trị. Thời gian tới, địa phương sẽ xây dựng đề án phát triển du lịch gắn với tổ chức thường niên lễ hội Phá trằm, nhằm thu hút khách tham quan, nghỉ dưỡng”.