Tảo hôn "rào cản" về chất lượng dân số 

Pù Nhi có 11 bản, trong đó 7 bản đồng bào dân tộc Mông sinh sống, đời sống còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều. Vì vậy, dù đã giảm qua các năm, nhưng tình trạng tảo hôn vẫn còn đeo bám trong các bản làng. 

Hôn nhân quá sớm khiến nhiều em phải nghỉ học giữa chừng, thiếu kỹ năng lao động, thu nhập bấp bênh và thường xuyên tái nghèo. Nguy cơ rủi ro về sức khỏe sinh sản; tình trạng dị tật bẩm sinh từ các trường hợp kết hôn cùng huyết thống vẫn chưa được người dân quan tâm lo lắng.

Câu chuyện của em Hà Thị Nính, 18 tuổi, xã Pù Nhi (tên nhân vật đã thay đổi) là một ví dụ. Mới 13 tuổi, Nính đã bỏ học để lấy chồng hiện đã là mẹ của hai con nhỏ. Chồng đi làm xa, thu nhập bấp bênh, không có tiền gửi về, mọi gánh nặng trong nhà đều đặt lên vai cô gái chưa kịp trưởng thành. Thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng và không có nghề nghiệp, Nính nhiều lần thổ lộ sự hối hận vì đã đánh mất cơ hội học tập và phát triển bản thân.

Không chỉ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cũng từng để lại nhiều hệ lụy đối với đồng bào Mông ở Pù Nhi. Trường hợp của Thị Chá, bản Pù Toong (tên nhân vật đã thay đổi), Chá kết hôn khi mới 15 tuổi với người họ hàng gần, chỉ vì “ưng cái bụng”, mà không biết đây là hành vi vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến giống nòi. Kết hôn sớm khiến Chá quanh quẩn với nương rẫy và bếp lửa, cuộc sống thiếu thốn và không có cơ hội theo đuổi ước mơ.

Hai câu chuyện trên chỉ là phần nổi của vấn đề còn tồn tại nơi vùng cao Pù Nhi, phản ánh những hạn chế về kiến thức pháp luật, sức khỏe sinh sản và quyền trẻ em trong một bộ phận người dân. Đây chính là rào cản đối với mục tiêu nâng cao chất lượng dân số và phát triển bền vững của địa phương.

Truyền thông "chìa khóa" ngăn chặn tảo hôn

Nhận thức rõ điều đó, năm 2025, xã Pù Nhi đẩy mạnh công tác truyền thông thay đổi hành vi trong cộng đồng. Các nội dung về Luật Hôn nhân và Gia đình, tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống được biên soạn bằng ngôn ngữ dễ hiểu, tuyên truyền lồng ghép trong các hội nghị bản, sinh hoạt cộng đồng; tuyên truyền trực tiếp đến các hộ gia đình và các hoạt động trong trường học. 

Xã cũng đã tổ chức hội thi tìm hiểu pháp luật về hôn nhân – gia đình và dân số cho học sinh Trường PTDTBT THCS Pù Nhi; tuyên truyền qua loa truyền thanh bản, pa-nô, tờ rơi; phát huy vai trò già làng, trưởng bản, Người có uy tín để vận động bà con xóa bỏ hủ tục trong hôn nhân.

Cùng với đó, xã tăng cường kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm. Nội dung không tảo hôn và không kết hôn cận huyết thống, được đưa vào tiêu chí bình xét danh hiệu Gia đình văn hóa, Khu dân cư văn hóa, tạo động lực để cộng đồng tự giác thực hiện.

Nhờ sự vào cuộc của hệ thống chính trị, công tác tuyên truyền từng bước được triển khai bằng nhiều nội dung, hình thức, tạo thuận lợi cho người dân đã chủ động hơn trong việc tìm hiểu thông tin mới, khuyến khích con em tiếp tục học tập, hạn chế kết hôn sớm.

Linh hoạt hình thức tuyên truyền 

Qua thực tế, đối tượng có nguy cơ cao rơi vào tảo hôn chủ yếu là học sinh THCS và thanh thiếu niên tại các bản vùng cao. Do đó, năm 2025, xã Pù Nhi chú trọng triển khai truyền thông – tư vấn tại Trường PTDTBT THCS Pù Nhi, nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng bảo vệ bản thân cho học sinh từ lớp 6 đến lớp 9.

Các nhóm nòng cốt gồm, cán bộ đoàn thanh niên, giáo viên, hội phụ nữ, học sinh tiêu biểu, sẽ duy trì các buổi sinh hoạt định kỳ về sức khỏe sinh sản vị thành niên, kỹ năng sống, định hướng nghề nghiệp và tương lai. 

Tổ tư vấn do cán bộ y tế phụ trách cung cấp kiến thức khoa học, sức khỏe sinh sản vị thành niên, giúp các em tự tin nói không với kết hôn sớm, biết lựa chọn con đường học tập hoặc học nghề để lập thân lập nghiệp.

Bên cạnh công tác tuyên truyền, xã Pù Nhi còn đẩy mạnh việc tạo sinh kế cho người dân nhằm ổn định và nâng cao đời sống. Các công trình hạ tầng thiết yếu như: đường giao thông, nước sinh hoạt tập trung, mô hình phát triển sản xuất... được đầu tư vào các bản Mông. 

Đến nay, toàn vùng đã duy trì hàng chục mô hình kinh tế hiệu quả, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào Mông giảm hơn 8% mỗi năm. Khi kinh tế gia đình ngày càng ổn định, người dân càng có thêm điều kiện cho con em học hành và chăm lo cho tương lai, từ đó giảm bớt tình trạng vị thành niên, thanh niên kết hôn sớm.

Sự thay đổi đang từng bước lan tỏa trong cộng đồng, trẻ em được đến trường, người dân ngày càng nhận thức rõ ràng, việc đầu tư cho giáo dục chính là con đường bền vững để thoát nghèo. 

Với quyết tâm cao của cấp ủy, chính quyền và sự đồng thuận của Nhân dân, xã Pù Nhi hướng đến mục tiêu giảm mạnh, tiến tới chấm dứt hoàn toàn tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, xây dựng một cộng đồng văn minh, tiến bộ, giữ gìn bản sắc tốt đẹp của dân tộc Mông.