Năm 2022, tỉnh Quảng Nam chỉ giải ngân được 30% nguồn vốn, với trên 487 tỷ đồng. Từ đầu năm 2023 đến nay, nguồn vốn hỗ trợ thực hiện chương trình cho các huyện miền núi hơn 1.730 tỷ đồng. Nhưng đến nay, Quảng Nam mới giải ngân hơn 262 tỷ đồng, chỉ đạt gần 11,5%. Việc giải ngân chậm đã làm nghẽn nhiều chương trình mục tiêu quốc gia khi đầu tư cho miền núi.

Nguyên nhân được chỉ ra là khi phía Trung ương ban hành nhiều văn bản, lại sửa đổi nhiều lần nên gây khó khăn cho địa phương. Sau đó, tỉnh, huyện lại phải ban hành văn bản cập nhật. Đây là vấn đề gặp phải ở nhiều địa phương trên cả nước.

Mặt khác, có dự án vừa triển khai đã phải dừng lại, có dự án còn nằm trên giấy, không giải ngân được. Nghịch lý ở chỗ, nguồn vốn từ Chương trình rất lớn nhưng tiến độ giải ngân quá chậm, người nghèo miền núi chưa thụ hưởng được bao nhiêu. Một trong những bất cập được chỉ ra trong việc không thể giải ngân là quy định yêu cầu người dân phải lập dự án phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị.

Một trong những dự án được người dân miền núi hy vọng có cơ hội thoát nghèo là “Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị”. Dự án này có nguồn vốn lớn nhất trong các dự án của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, dự kiến hỗ trợ các địa phương thực hiện trong 5 năm với hơn 20.060 tỷ đồng.

Thế nhưng, 2 năm nay, dự án này vẫn nằm im trên giấy. Quy định về đấu thầu đang gây khó cho việc giải ngân. Vì theo quy định, dự án sử dụng vốn sự nghiệp trên 100 triệu đồng phải tổ chức đấu thầu. Khổ nỗi, các tổ nhóm lại không có tư cách pháp nhân để tham gia đấu thầu nên khó thực hiện quy định này. Các địa phương vùng miền núi có đến hơn 90% dân số là người DTTS, người dân cũng không hiểu đấu thầu là gì, rất khó trong triển khai thực hiện.

Theo ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, thực tế tại các huyện miền núi, vùng đồng bào DTTS, đội ngũ cán bộ ít, địa bàn rộng, núi rừng hiểm trở, năng lực và trình độ cán bộ cơ sở và người dân còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Trong khi đó, chương trình có quá nhiều điểm mới, nhiều nội dung chưa rõ ràng, không phù hợp, càng khó triển khai thực hiện. Đó là chưa kể tâm lý của một bộ phận cán bộ sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám tham mưu, không dám triển khai công việc.

Từ thực tế trên, để đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia, Quảng Nam cần đánh giá cụ thể nguyên nhân chủ quan và khách quan, làm rõ trách nhiệm của ban chỉ đạo và từng thành viên ban chỉ đạo các cấp. Đồng thời, kiểm điểm người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng giải ngân chậm.