Nhận lời mời của Trưởng thôn Sình Dỉ Gai, chúng tôi đến thôn Lô Lô Chải vào đầu tháng 9. Nhìn từ xa, ngôi làng nhỏ bé nằm nép mình giữa bốn bề núi đá. Phía trước thôn là một hồ nhỏ, tương truyền đây là một trong hai mắt rồng của cột cờ Lũng Cú huyền thoại; những mái ngói âm dương, những bức tường đá rêu phong... tất cả tạo cho Lô Lô Chải một vẻ đẹp cổ kính, đơn sơ, mộc mạc.

Đón chúng tôi từ cổng thôn, anh Sình Dỉ Gai say sưa giới thiệu những thông tin về ngôi làng. Hiện nay, Lô Lô Chải có 140 hộ dân, chủ yếu là người Lô Lô đen. Người dân ở đây canh tác lúa, ngô, chăn nuôi thêm gia súc, gia cầm để tăng gia. Ngoài ra, du lịch cũng được thôn chú trọng, lượng khách đến và lưu trú lại ngày càng cao, đem lại nhiều việc làm và thu nhập cho bà con.

Anh Gai cho biết, cuộc sống của người dân năm 2011 trở về trước vô cùng khó khăn bởi thu nhập chỉ biết dựa vào cây ngô, cây lúa, nhưng diện tích lúa không nhiều. Từ khi làm du lịch, Nhân dân vô cùng phấn khởi, đời sống được cải thiện rõ rệt, nhận thức được nâng cao. Bây giờ, hầu như gia đình nào cũng có ti vi, tủ lạnh và xe máy đi lại, đặc biệt, hầu như ai cũng biết giao tiếp tiếng Anh thông dụng. Các lớp bồi dưỡng tiếng Anh, nghiệp vụ du lịch được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức tại nhà văn hóa thôn, giúp Nhân dân có cái nhìn mới và coi du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn.

Anh Gai đưa chúng tôi vào nhà văn hóa khang trang được xây dựng ngay đầu làng với hai dãy nhà kiên cố. Một dãy được bố trí các phòng ngủ có hướng nhìn ra cột cờ Lũng Cú; dãy còn lại là hội trường, nơi sinh hoạt văn hóa của người dân trong thôn. Khoảng sân ở giữa là nơi tổ chức lửa trại, giao lưu văn nghệ của người dân và du khách. Anh Gai cho biết, trong thôn có đội văn nghệ truyền thống để phục vụ du khách.

Anh Mùng Giàng Lô, người được người dân tin tưởng kinh doanh dịch vụ ăn uống trong nhà văn hóa vui vẻ nói: “Các món ăn được chế biến theo phong cách ẩm thực truyền thống của người Lô Lô với nhiều món ngon như: Gà đen, cá chép sông Nho Quế, vó bò om, xôi ngũ sắc. Từ khi phát triển du lịch, thu nhập gia đình tăng lên, tạo thêm nhiều việc làm cho bà con trong thôn”.

Dẫn chúng tôi đi sâu vào làng với nhiều ngôi nhà truyền thống được thiết kế đầy đủ tiện nghi để phục vụ du khách, anh Gai vui vẻ thông tin, thôn Lô Lô Chải có 22 gia đình kinh doanh dịch vụ Homestay. Mỗi căn nhà Homestay đều được bố trí theo phong cách truyền thống, hệ thống nhà vệ sinh, bàn uống nước, không gian sinh hoạt chung được bố trí rộng rãi, hợp vệ sinh. Các hiện vật cổ của người Lô Lô cũng được trưng bày tại nhà.

Đặc biệt, từ khi có quán Cafe Cực Bắc thì thôn Lô Lô trở thành điểm du lịch ấn tượng thực sự đối với du khách. Quán Cafe là quà tặng từ một vị khách Nhật Bản, vì yêu quý ngôi nhà cổ nhất thôn với hơn 200 tuổi mà quyết định tài trợ 200 triệu đồng mua vật dụng cần thiết và hỗ trợ kỹ thuật pha chế Cafe.

Anh Gai cũng chia sẻ thêm, khách du lịch khi đến với Lô Lô Chải đều thích quay trở lại nhiều lần bởi nơi đây có sức hút kỳ lạ. Khí hậu rất mát mẻ, phong cảnh đẹp, người dân thân thiện và đặc biệt bởi văn hóa địa phương đặc sắc. Người dân trong thôn luôn coi văn hóa là tài sản vô giá, là tiền đề để thu hút khách du lịch, chính vì có khách du lịch mà người dân càng nâng niu giá trị văn hóa hơn.

Có thể khẳng định, Lô Lô Chải nay đã từng bước được đổi mới, đời sống Nhân dân dần được cải thiện nhờ hoạt động du lịch. Có được sự thành công đó là nhờ sự vào cuộc đúng đắn của các cấp ủy đảng - chính quyền và ý thức vươn lên làm giàu của người dân. Đây là một hướng đi mới, hứa hẹn trong thời gian tới, Lô Lô Chải sẽ là điểm sáng cho du lịch vùng Cao nguyên đá Đồng Văn.