Thiết kế Dự án theo các mục tiêu cấp thiết

Dự án 8 là 1 trong 10 dự án thành phần thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, do Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam chủ trì thực hiện. Dự án hướng tới nâng cao nhận thức, xóa bỏ định kiến giới, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần, bảo vệ, chăm sóc phụ nữ và trẻ em, thúc đẩy bình đẳng giới.

Sau gần 5 năm triển khai, Dự án 8 đã hoàn thành 4 nhóm nội dung, với 8/9 chỉ tiêu cốt lõi đạt và vượt kế hoạch, trong đó 4 chỉ tiêu vượt cao, gồm: Tổ truyền thông cộng đồng, Địa chỉ tin cậy, Câu lạc bộ “Thủ lĩnh của sự thay đổi” và Nâng cao năng lực cho cán bộ nữ DTTS.

Các mô hình của Dự án đang từng bước thay đổi “nếp nghĩ, cách làm”, xóa bỏ định kiến giới, lan tỏa tinh thần bình đẳng, giúp phụ nữ và trẻ em vùng DTTS tự tin vươn lên, góp phần xây dựng cộng đồng phát triển bền vững.

Bà Nguyễn Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam, cho biết: Dù đã đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên, phụ nữ và trẻ em vùng đồng bào DTTS và miền núi vẫn đang phải đối mặt với nhiều vấn đề giới cần tiếp tục quan tâm, như: Việc làm, sinh kế, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, tảo hôn, hôn nhân cận huyết, sinh đẻ nhiều, đẻ tại nhà, mù chữ, tái mù chữ, mua bán phụ nữ và trẻ em qua biên giới, bạo lực gia đình còn phổ biến trong một số DTTS. Thêm vào đó là tình trạng thiếu nước sạch, thiếu nhà tiêu hợp vệ sinh; vấn đề thiên tai/biến đổi khí hậu…

Theo bà Nguyễn Thị Minh Hương, giai đoạn 2026 - 2030, Hội LHPN Việt Nam đang đề xuất xây dựng các chính sách tập trung vào 4 nhóm: Tuyên truyền, vận động thay đổi "nếp nghĩ, cách làm"; Hỗ trợ nâng cao quyền năng kinh tế; Hỗ trợ giải quyết một số vấn đề xã hội cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; Thúc đẩy vai trò lãnh đạo, sự tham gia thực chất của phụ nữ và trẻ em trong các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội; nâng cao năng lực lồng ghép giới cho cán bộ trong hệ thống chính trị vùng DTTS và miền núi.

Đồng thời, đề xuất một số nội dung Hội LHPN Việt Nam có thể tham gia thực hiện trong các dự án thành phần và đề xuất nội dung lồng ghép giới trong Chương trình giai đoạn 2026 - 2030, tập trung vào 5 trụ cột theo định hướng của Chương trình: Đầu tư xây dựng, hoàn thiện cơ sở hạ tầng; Hỗ trợ phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập của đồng bào DTTS; Phát triển nguồn nhân lực vùng đồng bào DTTS và miền núi; Hỗ trợ DTTS có khó khăn đặc biệt, DTTS rất ít người...

Đổi mới cách tiếp cận theo hai hướng chính

Bước vào giai đoạn 2026 - 2030, công tác thiết kế và xây dựng Dự án tiếp tục được chú trọng, với định hướng ưu tiên những mục tiêu thiết thực, giải quyết những vấn đề cấp bách nhất, góp phần thu hẹp khoảng cách giới và nâng cao chất lượng cuộc sống nơi vùng cao, vùng xa.

Vừa qua, Chính phủ thống nhất tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia về Nông thôn mới, Giảm nghèo và Phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi thành một chương trình mục tiêu quốc gia chung. Trong bối cảnh hiện nay, việc tích hợp là cần thiết, tuy nhiên, cần thiết kế, xây dựng lồng ghép các nội dung về bình đẳng giới vào các dự án thành phần, nhằm bảo đảm các mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030.

Ts. Phạm Thái Hưng - Chuyên gia độc lập, cho rằng, Chương trình trong giai đoạn tới phải bảo đảm giải quyết những thách thức cơ bản nhất, gồm các vấn đề về cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất, phát triển nguồn nhân lực, giải quyết khó khăn của các nhóm dân tộc rất ít người và một số nội dung có tính cấp thiết khác.

Ts. Phạm Thái Hưng đề xuất cần đổi mới cơ bản cách tiếp cận thực hiện bình đẳng giới trong giai đoạn 2026 - 2030. Nếu tiếp tục duy trì cách tiếp cận như giai đoạn 2021 - 2025, trong đó Dự án 8 chỉ đảm nhận truyền thông, nâng cao năng lực và giải quyết một số vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em, thì rất khó đạt được các mục tiêu lớn về bình đẳng giới của toàn Chương trình.

Theo ông Phạm Thái Hưng, cần lồng ghép giới trong toàn bộ các dự án, tiểu dự án thành phần của Chương trình. Cụ thể, trong phát triển hạ tầng, nước sạch, vệ sinh, hỗ trợ phát triển sản xuất, hỗ trợ sinh kế…

Bà Nguyễn Hiền Linh, cán bộ Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc tại Việt Nam, cho biết: Hiện nay tỷ lệ tiếp cận nước sạch ở vùng núi đã cải thiện, nhưng còn chênh lệch lớn giữa vùng đô thị, nông thôn và giữa các DTTS, ảnh hưởng sức khỏe phụ nữ và trẻ em.

“Chúng tôi mong rằng nội dung nước sạch, vệ sinh sẽ được coi là phần trọng tâm khi triển khai các chương trình bình đẳng giới”, bà Nguyễn Hiền Linh đề xuất.

Đặc biệt cần bảo đảm cơ hội tiếp cận bình đẳng cho phụ nữ trong đào tạo nghề, y tế và tăng cường vai trò lãnh đạo của cán bộ nữ. Với các DTTS rất ít người hoặc có khó khăn đặc biệt, cần ưu tiên giải quyết các vấn đề cấp thiết như sức khỏe sinh sản, tảo hôn, suy dinh dưỡng và tiếp cận giáo dục. Đồng thời cần mở rộng địa bàn thực hiện Dự án 8 vượt ra ngoài phạm vi các xã đặc biệt khó khăn.

Việc mở rộng này nhằm giải quyết các vấn đề bất bình đẳng giới có tính phổ quát như định kiến giới, thiếu tiếng nói, bạo lực giới... ở tất cả các địa bàn DTTS và miền núi.

Mục tiêu của Dự án 8 không chỉ dừng lại ở việc là nâng cao nhận thức, thay đổi “nếp nghĩ, cách làm”, xóa bỏ định kiến và tập tục lạc hậu về giới, mà còn hướng tới chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho phụ nữ và trẻ em ở các xã, thôn đặc biệt khó khăn - nhất là phụ nữ, trẻ em DTTS thuộc hộ nghèo, cận nghèo, người khuyết tật và nạn nhân bạo lực gia đình. Do đó cần có cơ chế lồng ghép giới vào các dự án, tiểu dự án khác thì mới có thể thúc đẩy bình đẳng giới được hiệu quả hơn.